Ένα ιδιαίτερο Video Art φιλοτεχνήθηκε για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, το οποίο έπαιξε στην ΕΡΤ3 ανήμερα της 19ης Μαΐου 2018, της μαύρης αυτής επετείου, κατά την οποία ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε πριν 99 χρόνια στη Σαμψούντα, για να ξεκινήσει τη δεύτερη φάση εξόντωσης των χριστιανικών, ελληνικών πληθυσμών.
Πρόκειται κυριολεκτικά για μία Δέηση στον Πόντο και στη μνήμη των θυμάτων, η οποία αποδίδεται με σύνθεση λόγου, μουσικής και εικαστικών έργων τέχνης, με τη συνδρομή μουσικών, ηθοποιών και ιεροψαλτών.
Το κείμενο του εμπνευστή του βίντεο, Γιώργου Γεωργιάδη και η σκηνοθεσία του Ιορδάνη Μερενίδη οδηγούν τον τηλεθεατή σε μία εσωτερική πάλη. Τα μέσα του ανακατεύονται του. Τα εσώψυχά του ματώνουν. Ακούει για κομμένα στήθη και βγαλμένες μήτρες γυναικών, παπάδες τσεκουρωμένους, κρεμάλες και ικριώματα, παρθένες σαλεμένες να προσπαθούν να γλιτώσουν τον βιασμό και να πέφτουν με υπερηφάνεια από γκρεμούς.
Ανατριχιαστικές εικόνες από δημιουργίες του Γκέργκι Κόλα, του Γιάννη Μαστερόπουλου και της Μελίνας Γιαλαμά, από τη συλλογή του καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη, συνοδεύουν τη συγκλονιστική αφήγηση.
Μπροστά από τα μάτια των τηλεθεατών έρχονται στο φως ήρωες του Πόντου που αποτελούν ονόματα, τα οποία έμειναν ανεξίτηλα στο χρόνο για να διασώσουν την ιστορική μνήμη. Κοτζαναστάς, Ακριτίδης, Ανανιάδης, Καπετανίδης, Κωφίδης είναι μερικές από τις 353.000 ψυχές που αραεύουν, ψάχνουν δηλαδή τη δικαίωσή τους.
Άλλοι που, δεν αναφέρονται και σώθηκαν από τη χαλαρδία, τον χαλασμό και τον ξεριζωμό που συντελέσθη, για να σβηστεί από προσώπου γης μία φυλή ελληνική, η οποία για 3000 χρόνια, από την εποχή του Ιάσωνα και της αργοναυτικής εκστρατείας ζούσε, μεγαλουργούσε και παρήγαγε πολιτισμό στην περιοχή της σημερινής βορειοανατολικής Τουρκίας, διατηρώντας τα ιερά και όσια της ράτσας της, το αθάνατο αρχαίο πνεύμα, όπως θα έγραφε ο Κωστής Παλαμας, την πίστη στον Χριστό, την αγάπη για την Εκκλησία του και αυτή, την κρυσταλλένια διάλεκτο, η οποία ακούγεται μέχρι σήμερα, ολοζώντανη, αλλά χαροπαλεύει μέσα στα πελώρια κύματα της παγκοσμιοποίησης που προσπαθούν με λύσσα να την καταπιούν, αλλά αυτή αντιστέκεται σαν τον πνιγμένο που η θέλησή του για ζωή, του δίνει περισσότερη δύναμη για να κρατήσει όσες αναπνοές του έχουν απομείνει μέσα στης θάλασσας την αντάρα.
Σαν τον Λάζαρο η ποντιακή φυλή ζει μία δεύτερη ζωή, στην οποία προσπαθεί να αναγνωρίσει το μεγάλο κακό που της συνέβη. Γενιές απογόνων πολεμούν για δικαίωση λες και είναι στοιχειωμένες από τα πνεύματα των χαμένων, δολοφονημένων και γενοκτονημένων. Ψάχνουν τη δική τους «Αναστάσεως ημέρα», όπως ψάλλει σε ήχο πρώτο την καταβασία, στο βίντεο, ο ιεροψάλτης Χρήστος Χαλκιάς.
Ο τηλεθεατής ακούει, βλέπει και του δημιουργείται η εντύπωση, ότι όλα όσα ξεπροβάλλονται μπροστά στα μάτια του δεν είναι αλήθεια. Νομίζει, ότι ζει έναν εφιάλτη. Ξυπνά όμως και συνειδητοποιεί, ότι δεν είναι όνειρο αλλά τραγική πραγματικότητα. Το κάλεσμα για τον πυρρίχιο, τον χορό Σέρρα των Ποντίων ακούγεται σαν διαταγή που ενορχηστρώνεται από τον ήχο του κεμεντζέ του Γιώργου θεοδωρίδη.
Τα χέρια ενώνονται και σαν σε αρχαία μυσταγωγία, πριν από κοσμοϊστορική μάχη, όπως αυτή των 300 Λακεδαιμονίων και των 700 Θεσπιέων, οι χορευτές της φωτιές πάλουν τα κορμιά τους, σαν φοίνικες που αναγεννούνται από τις στάχτες τους, για να σηματοδοτήσουν τη διαρκή πάλη για αναγνώριση και συνέχιση της ζωής αυτής της σπάνιας ελληνικής ράτσας.
Στο τέλος, η φωνή του αοιδού, που στα αφτιά των Ποντίων φαντάζει σαν σύχρονος Χρύσανθος, Αλέξανδρου Παρχαρίδη, μοιρολογεί τραγουδώντας έναν μακρύν καϊτέν της Ματσούκας, από τη μελοποίηση της «Καμπάνας του Πόντου» του Φίλωνος Κτενίδη, χωρίς όμως τη συγκλονιστική κορύφωση του ποιήματος με την ιαχή «ανοίξτε νέα μνήματα και παλαιά ταφία, ν' εβγαίνουν αποθαμέν', οι ζωντανοί ν' εμπαίνε». Γιατί όπως αναφέρεται και στο κείμενο του Γιώργου Γεωργιάδη, το καπάκι στο μνήμα δεν έχει μπει ακόμα. Και δεν θα μπει ποτέ.











Όλο αυτό το σκηνικό που θυμίζει αρχαία τραγωδία ψάχνει τον απομηχανής θεό, για να βρει τη λύση. Αυτή δίδεται μέσω της φωνής του ηθοποιού, Τάσου Νούσια, που σαν ρομφαία κόβει τον Γόρδιο Δεσμό της λήθης, δίνοντας το παράγγελμα για ξύπνημα από τον εφιάλτηκαι πάλη μέσω της Σέρρας.
Ο Νούσιας με την αφήγησή του καθόλη τη διάρκεια της θέασης ντύνει με απίστευτο τρόπο το κείμενο του Γιώργου Γεωργιάδη και τη μουσική σύνθεση του Χρήστου Κεμανετζίδη. Παρότι δεν είναι ποντιακής καταγωγής, γεννημένος στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων γαρ, ο καλλιτέχνης συγκλονίζει όλον τον κόσμο. Ζωγράφισε, με τρόπο μοναδικό, συνάμα λαϊκό και εύπεπτο, σαν καλλιτέχνης του δρόμου, στους τοίχους των στοιχειωμένων ψυχών όλων των Ποντίων την ελπίδα, ότι η δικαίωση θα έρθει.
Δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά άλλωστε. Ο Τάσος Νούσιας έχει δώσει τα διαπιστευτήρια του μέσα από ανεπανάληπτες ερμηνείες, στο θέατρο, τη μικρή οθόνη και τον κινηματογράφο. Μάγισσες της Σμύρνης, Τα παιδιά της Νιόβης, Το νησί, Η Ρόζα της Σμύρνης είναι μερικές από τις... καλλιτεχνικές τράπεζες, στις οποίες έκανε κατάθεση ψυχής.
Η τελευταία του ερμηνεία, αν και μικρή, σε ένα βίντεο σχεδόν 9 λεπτών είναι καθηλωτική. Το newpost.gr συνομίλησε με τον Τάσο Νούσια για τη συμμετοχή του σε αυτό. Η συζήτηση όμως ήταν αποκαλυπτική. Γιατί ο ηθοποίος φώτισε σχέδιά του που έχει για το μέλλον, τα οποία έχουν άμεση σχέση με το ποντιακό ζήτημα.
«Με το που διάβασα το κείμενο του Γιώργου Γεωργιάδη αυτό ήταν. Δεν χρειάστηκε τίποτα περισσότερο», ήταν η πρώτη του ατάκα στο newpost.gr και συνέχισε: «Έτσι και αλλιώς ο ελληνισμός είναι πανταχού παρόν και εγώ με μεγάλη μου χαρά και παρευρίσκομαι και στηρίζω και μιλάω για την παράδοση, την ιστορία μας,με βαθιά λατρεία για τον τόπο μας. Κομμάτι πολύ σημαντικό κομμάτι του ελληνισμού, μακραίωνο επίσης, είναι ο Πόντος και η Μικρά Ασία. Οπότε δεν θα μπορούσα να αρνηθώ σε τέτοια πρόταση και σε ένα σπουδαίο κείμενο, ποιητικό, ανάγλυφο, με ιστορία, με θέμα, με ειδικό βάρος, με θεατρικότητα. Έρχονται εικόνες μπροστά σου. Συναισθάνεσαι. Δεν έχεις παρά να το πεις με τον τρόπο που του αρμόζει».
Οι Τούρκοι μας βρήκαν
Η καριέρα του Τάσου Νούσια έχει συνδεθεί με αναφορές στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Οι μάγισσες και η Ρόζα της Σμύρνης είναι δύο από τα έργα που ο ηθοποιός κατέθεσε ψυχή υποδυόμενος τον ρόλο του. Εκείνος στέκεται στη δεύτερη δουλειά και παίρνει την πάσα για να μιλήσει για εθνικά ζητήματα που καίνε. «Στη Ρόζα της Σμύρνης παίζω έναν άνθρωπο που κουβαλάει όλη την ιστορία της μικρασίας μέσα του. Όπως και όλη την αντίδραση στο τούρκικο στοιχείο και τη ζημιά που έκανε. Το ξερίζωμα που έκανε στην τεράστια ελληνική κοινότητα, γιατί μην ξεχνάμε, ότι οι Τούρκοι μας βρήκανε. Εμείς προϋπήρχαμε αυτών. Άσχετα αν γίνονται στρεβλώσεις στην ιστορία διαρκώς, είτε αποκτήσεις από μικρονοϊκούς ανθρώπους που πάνε να παζαρέψουν την ιστορία όπως καλή ώρα, τώρα με το Μακεδονικό. Αυτό δεν έχεις παρά να το κουβαλάς, να είσαι μελετημένος, σαφώς. Αν είσαι ανιστόρητος και όχι συνδεμένος με την παράδοσή σου δεν μπορείς να το κουβαλήσεις. Θέλει τη μελέτη του».
Ο Τάσος Νούσιας συγκλόνισε με την αφήγησή του τους Ποντίους στους οποίους μεγαλύτερη εντύπωση προκάλεσε το γεγονός, ότι ένας μη συμπατριώτης τους κατάφερε να τους αγγίξει. «Είναι τιμή για μένα αυτό» αναφέρει και συνεχίζει: «Όταν έρχονται πραγματικοί Πόντιοι που έχουν ζωντανές τις αφηγήσεις από τις γιαγιάδες, τους παππούδες και τους πατεράδες, είναι μεγαλωμένοι με αυτό το στοιχείο, το να μπορώ εγώ ερμηνεύοντας να αγγίξω το ποντιακό στοιχείο είναι για μένα φοβερή τιμή. Δεν έχω τις ίδιες αφηγήσεις, αλλά έχω και εγώ άλλες ανάλογες από εμπόλεμους χρόνους, από τους δικούς μου ανθρώπους. Οπότε λίγο ως πολύ όλο αυτό δένεται με τη δική σου εμπειρία ως άνθρωπος».
Ο Πόντος στον κινηματογράφο και στη μικρή οθόνη
Οι Πόντιοι έκαναν κάτι μοναδικό μετά την έλευσή τους στην Ελλάδα, με την ανταλλαγή πληθυσμών. Συνέστησαν αρχείο, στο οποίο καταγράφηκε με την παραμικρή λεπτομέρεια ό,τι συνέβη. Αυτό το αρχείο αλλά και ιστορίες που έμειναν άσβεστες στο χρόνο μπορούν να δώσουν απίστευτα σενάρια για μελλοντικές δουλειές το οποίο θα αναδείξουν το ζήτημα και θα βοηθήσουν στη δικαίωση που αναζητούν 353.000 ψυχές. Σε αυτό συμφωνεί και ο Τάσος Νούσιας, ο οποίος αποκαλύπτει την ύπαρξη ζυμώσεων, για να γίνει κάτι πολύ καλό.
«Υπάρχουν ιδέες που περιμένουμε να τις βάλουμε σε εφαρμογή. Έχει ανοίξει το θέμα και το συζητούμε αρκετό καιρό», αποκαλύπτει και συμπληρώνει «Μακάρι να βρεθούν τα κονδύλια και σε αυτό πρέπει να βοηθήσει ο ποντιακός επιχειρηματικός κόσμος. Πρέπει να προλάβουμε να βγάλουμε ένα κομμάτι για τον Πόντο, είτε σε μορφή σειράς και επεισοδίων, είτε στο επίπεδο του σινεμά. Έτσι θα αφυπνίσουμε την παγκόσμια κοινότητα για το τι έγινε εκεί. Γιατί η προπαγάνδα των Τούρκων καλά κρατεί. Βάζουν λεφτά και συνεχώς ανακατεύονται και αναμοχλεύουν την ιστορία. Περνούν και εδώ τις δουλειές, τις δικές τους και εμείς είμαστε ανύπαρκτοι μπροστά στον αντίλογο. Δεν τον έχουμε ορθώσει ακόμα μέσω της τέχνης. Με τον ίδιο οπλισμό να αντικρούσουμε και εμείς τη δικιά τους ματιά στην ιστορία. Μας παρουσιάζουν εμάς ως σφαγείς, ειδικά στην τελευταία δουλειά που έχουν κάνει στη Μικρά Ασία, παρόλο που έκαψαν και διέλυσαν τα πάντα. Μιλάμε για εκατομμύρια κόσμου που ξεπαστρεύτηκε. Οπότε πρέπει κάπως αυτό το πράγμα να οργανωθεί σωστά, για να πάρει σάρκα και οστά. Αυτό θα γίνει είτε μέσα από βιβλία που έχουν παραδοθεί, είτε από ιστορίες που έμειναν ανεξίτηλες στον χρόνο».
Να κάνουμε μία δουλειά παγκοσμίου βεληνεκούς για τον Πόντο
Ο ποντιακός χώρος έχει στις τάξεις του δύο πολύ δυνατά ονόματα του επιχειρηματικού κόσμου. Ο λόγος για τον Δημήτρη Μελισσανίδη και τον Ιβάν Σαββίδη. Αμφότεροι έχουν αφήσει το στίγμα τους στην παγκόσμια οικονομία και μπροστά σε έναν ιερό σκοπό, όπως αυτός, θα μπορούσαν παραμερίσουν όποιες  διαφορές υπάρχουν μεταξύ τους για ποδοσφαιρικούς λόγους. Οπότε δεν θα μπορούσαμε να μην ρωτήσουμε τον Τάσο Νούσια αν έχει υπάρξει επαφή μαζί τους. Ο ίδιος ήταν ενήμερος για το κονταροχτύπημα και την επιτυχία των δύο Δικεφάλων σε πρωτάθλημα και Κύπελλο και πρότεινε αυτό που για τους οπαδούς θα φαινόταν ανήκουστο, για τους Ποντίους όμως όχι.
«Να συνεργαστούν, είτε να δημιουργήσουν και οι δύο, ο ένας μία σειρά και ο άλλος μία ταινία» προτείνει ο ηθοποιός και συνεχίζει: «Σημασία έχει να συνεργαστούν και να κάνουμε μία δουλειά παγκοσμίου βεληνεκούς. Μακάρι. Εγώ δεν τους γνωρίζω τους ανθρώπους προσωπικά, οπότε από το ποντιακό μετερίζι θα πρέπει να γίνει η επαφή. Εγώ θα είμαι εκεί σε ό,τι προκύψει. Πρέπει να μπούνε στο παιχνίδι... Η πρόταση είναι καθαρή, να γίνει ένα θέμα πάνω στον ποντιακό ελληνισμό. Να φωτιστεί ιστορία! Τι έγινε πριν τη γενοκτονία, τον διωγμό, την εξορία και τον ξεριζωμό που συνέβη. Υπάρχει για παράδειγμα το “Σέρρα” του Γιάννη Καλπούζου που είναι ένα φοβερό βιβλίο με τρομερό υπόβαθρο. Μπορεί να γίνει μεταφορά στην οθόνη. Υπάρχουν συνθέσεις με κομμάτια δραματουργικά. Υπάρχει η μαγιά και η θέληση. Ένα οικονομικό background χρειάζεται σοβαρό και το πράγμα θα αρχίσει να δουλεύει. Το δημιουργικό κομμάτι όμως είναι έτοιμο. Έχουμε τόσα χρόνια παραγωγές που έδωσαν εμπειρία και τεχνογνωσία Υπάρχει εξαιρετικό τεχνικό και σκηνοθετικό προσωπικό, όπως και ηθοποιοί.Μπορεί να γίνει σπουδαία δουλειά. Το οικονομικό είναι πάντα το πρόβλημα.
Το θέμα όμως εφάπτεται. Υπάρχουν δύο τεράστιοι επιχειρηματίες που είναι Πόντιοι. Είναι καλό να τους ενεργοποιήσεις. Να δώσουν κάτι που θα μείνει στην ιστορία ως καταγραφή, ως ντοκουμέντο. Να το αναπαραστήσουν με έναν τρόπο. Αν δεν μιλήσουν αυτοί πρώτα, ποιος θα μιλήσει;
Έχουμε ιστορική ευθύνη μέσα στον χρόνο να αποκαταστήσουμε και να φανερώσούμε το πραγματικό ιστορικό γεγονός. Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση έχει μία τεράστια δύναμη. Μπορεί να διεισδύσει παντού και παραμένει ως ντοκουμέντο στην ιστορία. Δεν διαγράφεται. Έχει καταγραφεί. Οπότε είναι ένα πολιτιστικό στοιχείο, το οποίο παραμένει και για τις επόμενες γενιές. Δεν μιλάμε για οποιαδήποτε δουλειά. Μιλάμε για τη γενοκτονία των Ποντίων, ένα μεγάλο κεφάλαιο του ελληνισμού».
«Θα ήθελα να ενσαρκώσω έναν ήρωα του Πόντου»
Ο Τάσος Νούσις βρίσκεται σε γυρίσματα, στην Κρήτη, για την ταινία “Luger”, η οποία όπως μας αναφέρει, «διαπραγματεύεται την άνοδο και την πτώση μία τεράστιας εφοπλιστικής, πετρελαϊκής οικογένειας, από το 1955 μέχρι το 1985. Είναι ο πρώτος βηματισμός της Ελλάδας μετά τους Εμφυλίους και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχουμε την άνοδο και μετά την αλλοτρίωση από το χρήμα. Μετά έρχεται η πτώση της αυτοκρατορίας, η αξιακή πτώση και η πτώση των ηρώων ταυτόχρονα. Έχει έναν παραλληλισμό και με την πορεία όλης της χώρας με έναν τρόπο. Η άνοδος και η πτώση μέσα από τη ματιά μίας οικογένειας».
Από την Κρήτη στον Πόντο, όπως επισημάναμε στον καλλιτέχνη, θα ήταν μία σημαδιακή και συνάμα αρμονική μετάβαση για τους σκηνοθετικούς ρόλους που έχει υποδυθεί, καθότι οι δύο κουλτούρες συνδέονται από τα βυζαντινά χρόνια. «Θα αποτελέσει τεράστια τιμή για μένα να ενσαρκώσω έναν ήρωα πραγματικό του Πόντου, που έδωσε ψυχή, αίμα, οικογένεια, θυσία και αυταπάρνηση», κατέληξε ο Τάσος Νούσιας, μιλώντας στο newpost.gr για το βίντεο της ΕΡΤ3, το οποίο μπορείτε να παρακολουθήσετε στο τέλος του κειμένου.