* Οι Τρεις Ιεράρχες απέναντι στη γυναίκα

Πριν από καιρό κυκλοφόρησε διαδικτυακά το παρακάτω κείμενο κυρίως μεταξύ εκπαιδευτικών. Αναζητώντας πού βρίσκεται η αλήθεια και πού η παραποίηση, απευθυνθήκαμε σε ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τα κείμενα των Πατέρων και μοιραζόμαστε μαζί σας την απάντηση.

Η παραποίηση …

Άραγε αληθεύουν τα ακολουθα;;;;;

απο τους τρεις ιεραρχες ξεκινησε η χειραφετηση της γυναικας τελικα...;;;

«Γενικά η γυναίκα είναι ένα σκουλήκι που σέρνεται, η κόρη του ψεύδους, σκεύος ακαθαρσιών, ο εχθρός της ειρήνης. Ο κατάλογος των αμαρτημάτων και των αδυναμιών της είναι ατελείωτος. Είναι ελαφρόμυαλη, φλύαρη και ακόλαστη. Πάνω απ'όλα είναι παθιασμένη με την πολυτέλεια και τις δαπάνες... Αν δεν υπήρχε η σεξουαλική επιθυμία, κανένας άνδρας με τα σωστά του δεν θα ήθελε να μοιράζεται το σπίτι του με μια γυναίκα και να υφίσταται τις επακόλουθες ζημιές, παρά τις οικιακές εργασίες που εκτελεί»

Ιωάννης Χρυσόστομος

«Η γυναίκα δεν έχει την άδεια να αφήνει τον άνδρα της, αλλά, κι αν δέρνει αυτήν εκείνος, πρέπει να υπομένει κι όχι να χωρίζεται, κι αν την προίκα της ξοδεύει, κι αν σε άλλες γυναίκες πορνεύει, αυτή πρέπει να καρτερεί. Ώστε η μεν γυναίκα, η αφήσασα τον άνδρα της μοιχαλίς είναι αν πάρει άλλον, ο δε αφεθείς αυτός άνδρας, αν πάρει άλλη, συγχωρείται»

Μέγας Βασίλειος

***

… και η αλήθεια.

Τὸ φερόμενο ὡς κείμενο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἀπαντᾶ αὐτούσιο στὸ βιβλίο τοῦ C. Mango, Βυζάντιο, Ἡ αὐτοκρατορία τῆς Νέας Ρώμης, ἔκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα 1999³, σελ. 267. Ὁ Mango παραπέμπει στὸ ἔργο τοῦ Χρυσοστόμου Πρὸς τοὺς ἔχοντας παρθένους συνεισάκτους.

Στὴν πραγματικότητα ἡ ἀρχὴ τοῦ ἀποσπάσματος (οἱ 2 πρῶτες ἀράδες) εἶναι τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ:

Ἁγ. Ἰω. Δαμ., Εἰς τὰ ἱερὰ παράλληλα, PG 95.1329Β

«Γυνὴ τὸ ὑποζύγιον τὸ κακὸν, ὁ σκώληξ ὁ συρόμενος, ὁ ἔνοικος τοῦ Ἀδὰμ, τοῦ ψεύδους ἡ θυγάτηρ, ἡ φυλακὴ τοῦ παραδείσου, τοῦ Ἀδὰμ ἡ ἐκβλητρία, ὁ πολέμιος ὄλεθρος, ἡ ἔχθρα τῆς εἰρήνης».

Ἀλλὰ ὁ Ἅγιος δὲν μιλᾶ γενικὰ γιὰ τὴ γυναίκα ἀλλὰ εἰδικὰ γιὰ τὴ διεφθαρμένη· βλ. PG 95.1317:

«ΤΙΤΛ. ΙΒ. —Περὶ γυναικῶν πονηρῶν καὶ μοιχαλίδων, καὶ πορνευου­σῶν, καὶ πάσης κακίας πεπληρωμένων».

Οἱ ὑπόλοιπες 3 ἀράδες δὲν βρήκαμε ἀπὸ ποῦ εἶναι. Τὸ ὑπόλοιπο εἶναι ὄντως ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ Χρυσοστόμου Πρὸς τοὺς ἔχοντας παρθένους συνεισάκτους, § 5 PG 47, 502:

«Τίς γὰρ ἂν ἕλοιτο, ἀνὴρ ὢν, ταύτης χωρὶς τῆς ἀνάγκης γυναικείας ἀνέχεσθαι τρυφῆς καὶ ὕβρεως καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοῦ γένους ἐλαττωμάτων ἐκείνου; Διὰ τοῦτο καὶ ἐξ ἀρχῆς ὁ Θεὸς τὴν γυναῖκα ταύτῃ καθώπλισε τῇ ἰσχύϊ, εἰδὼς ὅτι σφόδρα εὐκαταφρόνητος ἔσται, μὴ ταύτην ἐπαγομένη τὴν ἀρχὴν, καὶ ὅτι οὐδεὶς ἂν ἕλοιτο αὐτῇ συνοικῆσαι καθαρεύων ἐπιθυμίας».

Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι ὅσοι δὲν πιστεύουν καὶ δὲν ἔχουν ζυμωθεῖ μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς πνευματικότητος, ἀκόμη κι ἂν εἶναι σπουδαῖοι μελετη­τὲς τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, δὲν μποροῦν νὰ ἀντιληφθοῦν ὀρθὰ τὰ λόγια τῶν ἁγίων Πατέρων· μάλιστα ὅσα ἀναφέρονται στὸν ἀγώνα τοῦ μοναχοῦ νὰ ζήσει μὲ συνέπεια τὴν ἀγγελικὴ πολιτεία.

Ὅσον ἀφορᾶ τὸ δεύτερο κείμενο, εἶναι ἡ ἑρμηνεία - ἀπόδοση μέρους τοῦ Κανόνα θ´ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στὸ Πηδάλιον τοῦ ὁσίου Νικοδήμου. Τὸ πλῆρες κείμενο ἔχει ὡς ἑξῆς (μὲ μαῦρα τὸ μέρος τοῦ κανόνα ποὺ σᾶς ἐστάλη):

Κανών θ´ Μεγάλου Βασιλείου

«Ἡ δὲ τοῦ Κυρίου ἀπόφασις, κατὰ μὲν τὴν τῆς ἐννοίας ἀκολουθίαν, ἐξ ἴσου καὶ ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ἁρμόζει, περὶ τοῦ μὴ ἐξεῖναι γάμου ἐξίστασθαι παρεκτὸς λόγου πορνείας. Ἡ δὲ συνήθεια οὐχ οὕτως ἔχει, αλλ' ἐπὶ μὲν τῶν γυναικῶν, πολλὴν εὑρίσκομεν τὴν ἀκριβολογίαν, τοῦ μὲν ἀποστόλου λέγοντος ὅτι· ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστι· τοῦ δὲ Ἱερεμίου ὅτι· Ἐὰν γένηται γυνὴ ἀνδρὶ ἑτέρῳ, οὐκ ἐπιστρέψει πρὸς τὸν ἄνδρα αὐτῆς, ἀλλὰ μιαινομένη μιανθήσεται· καὶ πάλιν· Ὁ ἔχων μοιχαλίδα, ἄφρων καὶ ἀσεβής. Ἡ δὲ συνήθεια, καὶ μοιχεύοντας ἄνδρας καὶ ἐν πορνείαις ὄντας, κατέχεσθαι ὑπὸ τῶν γυναικῶν προστάσει, ὥστε ἡ τῷ ἀφειμένῳ ἀνδρὶ συνοικοῦσα, οὐκ οἶδα εἰ δύναται μοιχαλὶς χρηματίζειν. Τὸ γὰρ ἔγκλημα ἐνταῦθα τῆς ἀπολυσάσης τὸν ἄνδρα ἅπτεται, κατὰ ποίαν αἰτίαν ἀπέστη τοῦ γάμου, εἴτε γαρ τυπτομένη μη φέρουσα τὰς πληγάς, ὑπομένειν ἐχρῆν μᾶλλον ἢ διαζευχθῆναι τοῦ συνοικοῦντος, εἴτε τὴν εἰς τὰ χρήματα ζημίαν μὴ φέρουσα, οὐδὲ αὕτη ἡ πρόφασις ἀξιόλογος. Εἰ δὲ διὰ τὸ ἐν πορνείᾳ αὐτὸν ζῇν, οὐκ ἔχομεν τοῦτο ἐν τῇ συνηθείᾳ τῇ ἐκκλησιαστικῇ τὸ παρατήρημα. Ἀλλὰ καὶ ἀπίστου ἀνδρὸς χωρίζεσθαι οὐ προσετάχθη γυνή, ἀλλὰ παραμένειν δεῖ διὰ τὸ ἄδηλον τῆς ἐκβάσεως. Τί γὰρ οἶδας γύναι, εἰ τὸν ἄνδρα σώσεις; Ὥστε ἡ καταλιποῦσα μοιχαλίς, εἰ ἐπ' ἄλλον ἦλθεν ἄνδρα, ὁ δὲ καταλειφθείς, συγγνωστὸς καὶ ἡ συνοικοῦσα τῷ τοιούτῳ οὐ κατακρίνεται. Εἰ μέντοι ὁ ἀνήρ, ὁ ἀποστὰς τῆς γυναικός, ἐπ' ἄλλην ἦλθε, καὶ αὐτὸς μοιχός, διότι ποιεῖ αὐτὴν μοιχευθῆναι· καὶ ἡ συνοικοῦσα αὐτῷ, μοιχαλίς, διότι ἀλλότριον ἄνδρα πρὸς ἑαυτὴν μετέστησεν».

Στὴν ἀρχὴ τοῦ Κανόνα (ποὺ παραλείπεται στὸ ἀπόσπασμα) λέγεται ὅτι ἡ μία ἀναγνωρισμένη αἰτία διαζυγίου ἰσχύει ἐξίσου καὶ γιὰ τὰ δύο φύλα. Ὅμως ἔχει ἐπικρατήσει ἄλλη συνήθεια. Στὴν πραγματικότητα ἡ ἄδικη αὐτὴ ἀντιμετώπιση τῆς γυναίκας εἶχε νομοθετηθεῖ στὸ ρωμαϊκὸ δίκαιο, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ εἶχε εἰσέλθει καὶ στὸ ἐκκκλησιαστικό.

Ρωτήσαμε εἰδικὸ κανονολόγο, ὁ ὁποῖος μᾶς ἀπάντησε ὅτι ὁ Μέγας Βασίλειος περιγράφοντας τὸ ἔθος τῆς ἐποχῆς του θέλησε νὰ διαφυλάξει πάσῃ θυσίᾳ τὸν πρῶτο γάμο· καὶ αὐτὸ τὸ κάνει δεσμεύοντας τὴ γυναίκα – διότι ἡ γυναίκα κρατάει τὸ σπίτι – μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ὁ ἄνδρας κάποτε θὰ ἐπιστρέψει στὴν οἰκογένειά του. Ἀντίθετα, ἂν ἡ γυναίκα ἀποφασίσει νὰ φύγει, τότε διαλύεται τὸ σπίτι, εἶναι πολὺ πιὸ δύσκολο νὰ ἀνασυσταθεῖ ἡ οἰκογένεια. Ἂς σημειωθεῖ ὅτι ὁ Μέγας Βασίλειος ὁρίζει αὐστηρότερα ἐπιτίμια στοὺς διγάμους ἀπὸ ὅ,τι οἱ ἄλλοι Πατέρες.

Ὅτι ὁ Ἅγιος δὲν ὑποτιμᾶ τὶς γυναῖκες φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ ἑξῆς ἀπόσπασμα ὁμιλίας του:

Μ. Βασιλείου, ΕΠΕ 5, 20-22, § 3:

(«Μακάριος ἀνὴρ ὃς οὐκ ἐπορεύθη») Διὰ τί, φησὶν, ὁ προφήτης τὸν ἄνδρα μόνον ἐκλεξάμενος μακαρίζει; ἆρα μὴ τοῦ μακαρισμοῦ τὰς γυναῖκας ἀπέκλεισε; Μὴ γένοιτο. Μία γὰρ ἀρετὴ ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς, ἐπειδὴ καὶ ἡ κτίσις ἀμφοτέροις ὁμότιμος, ὥστε καὶ ὁ μισθὸς ὁ αὐτὸς ἀμφοτέροις. Ἄκουε τῆς Γενέσεως· Ἐποίησε,   φησὶ, ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον· κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν· ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐ τούς. Ὧν δὲ ἡ φύσις μία, τούτων καὶ ἐνέργειαι αἱ αὐταί· ὧν δὲ τὸ ἔργον ἴσον, τούτων καὶ ὁ μισθὸς ὁ αὐτός. Διὰ τί οὖν, ἀνδρὸς μνησθεὶς, τὴν γυναῖκα ἀπεσιώπησεν; Ὅτι ἀρκεῖν ἡγήσατο, μιᾶς οὔσης τῆς φύσεως, ἐκ τοῦ ἡγεμονικωτέρου τὸ ὅλον ἐνδείξασθαι.

Ἐπιπλέον θὰ πρέπει νὰ σημειώσουμε ὅτι ἄλλοι Πατέρες δὲν ἀποδέχονται αὐτὴ τὴν ἄνιση μεταχείριση:

Ἁγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 37, Εἰς τὸ ρητὸν τοῦ Εὐαγγελίου «Ὅτε ἐτέλεσεν ὁ Ἰησοῦς», PG 36.289.9 - 292.10

Τὸ ἐρώτημα, ὃ ἐρώτησας, τοῦτο σωφροσύνην τιμᾷν μοι δοκεῖ, καὶ ἀπόκρισιν ἀπαιτεῖν φιλάνθρωπον· σωφροσύνην, περὶ ἣν ὁρῶ τοὺς πολλοὺς κακῶς διακειμέ­νους, καὶ τὸν νόμον αὐτῶν ἄνισον, καὶ ἀνώμαλον. Τί δήποτε γὰρ, τὸ μὲν θῆλυ ἐκόλασαν, τὸ δὲ ἄῤῥεν ἐπέτρεψαν; Καὶ γυνὴ μὲν κακῶς βουλευσαμένη περὶ κοίτην ἀνδρὸς μοιχᾶται, καὶ πικρὰ ἐντεῦθεν τὰ τῶν νόμων ἐπιτίμια· ἀνὴρ δὲ καταπορνεύ­ων γυναικὸς, ἀνεύθυνος; Οὐ δέχομαι ταύτην τὴν νομοθεσίαν, οὐκ ἐπαινῶ τὴν συνήθειαν. Ἄνδρες ἦσαν οἱ νομοθετοῦντες, διὰ τοῦτο κατὰ γυναικῶν ἡ νομοθε­σία· ἐπεὶ καὶ τοῖς πατράσιν ὑπ᾽ ἐξουσίαν δεδώκασι τὰ τέκνα, τὸ δὲ ἀσθενέστερον, ἀθεράπευτον εἴασαν. Θεὸς δὲ οὐχ οὕτως· ἀλλὰ, Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἥτις ἐστὶν ἐντολὴ πρώτη, ἵνα εὖ σοι γένηται, ἐν ἐπαγγελίαις κειμένη. Καὶ, Ὁ κακολογῶν πατέρα ἢ μητέρα, θανάτῳ τελευτάτω. Ὁμοίως καὶ τὸ ἀγαθὸν ἐτίμησε, καὶ τὸ κακὸν ἐκόλασεν. Καὶ, Εὐλογία πατρὸς στηρίζει οἴκους τέκνων· κατά­ρα δὲ μητρὸς ἐκριζοῖ θεμέλια. Ὁρᾶτε τὸ ἴσον τῆς νομοθεσίας. Εἷς ποιητὴς ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς, εἷς χοῦς ἀμφότεροι, εἰκὼν μία, νόμος εἷς, θάνατος εἷς, ἀνάστασις μία. Ὁμοίως ἐξ ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς γεγόναμεν· ἓν χρέος παρὰ τῶν τέκνων τοῖς γονεῦσιν ὀφείλεται.   Ζ. Πῶς οὖν σὺ σωφροσύνην μὲν ἀπαιτεῖς, οὐκ ἀντεισφέρεις δέ; πῶς, ὃ μὴ δίδως, αἰτεῖς; πῶς ὁμότιμον σῶμα ὢν, ἀνίσως νομοθετεῖς; Εἰ δὲ τὰ χείρω σκοπεῖς· ἥμαρτεν ἡ γυνὴ, τοῦτο καὶ ὁ Ἀδάμ· ἀμφοτέρους ὁ ὄφις ἠπάτησεν. Οὐ τὸ μὲν ἀσθενέστε ρον εὑρέθη, τὸ δὲ ἰσχυρότερον. Ἀλλὰ τὰ βελτίω λογίζῃ; ἀμφοτέρους σώζει Χριστὸς τοῖς πάθεσιν. Ὑπὲρ ἀνδρὸς σὰρξ ἐγένετο; τοῦτο καὶ ὑπὲρ γυναικός. Ὑπὲρ ἀνδρὸς ἀπέθανε; καὶ ἡ γυνὴ τῷ θανάτῳ σώζεται. Ἐκ σπέρματος Δαβὶδ ὀνομάζεται· τιμᾶσθαι ἴσως οἴει τὸν ἄνδρα; ἀλλὰ καὶ ἐκ Παρθένου γεννᾶται, τοῦτο καὶ ὑπὲρ γυναικῶν. Ἔσονται μὲν οὖν   36.292  οἱ δύο, φησὶν, εἰς σάρκα μίαν· καὶ ἡ μία σὰρξ ἐχέτω τὸ ὁμότιμον. Παῦλος δὲ καὶ τῷ ὑποδείγματι τὴν σωφροσύνην νομοθετεῖ. Πῶς, καὶ τίνα τρόπον; Τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν· ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Καλὸν τῇ γυναικὶ Χριστὸν αἰδεῖσθαι διὰ τοῦ ἀνδρός· καλὸν καὶ τῷ ἀνδρὶ τὴν Ἐκκλησίαν μὴ ἀτιμάζειν διὰ τῆς γυναικός. Ἡ γυνὴ, φησὶν, ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα· καὶ Χριστὸν γάρ. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀνὴρ, ἵνα περιέπῃ τὴν γυναῖκα· καὶ γὰρ Χριστὸς τὴν Ἐκκλησίαν.

     Ἁγ. Ἰω. Χρυσ., Ὁμιλία Ε´ εἰς τὴν Α´ Θεσσ., PG 62.425.23-49

Διὸ, παρακαλῶ, φυλαττώμεθα τὴν ἁμαρτίαν ταύτην. Καθάπερ γὰρ ἡμεῖς τὰς γυναῖκας κολάζομεν, ὅταν ἡμῖν συνοικοῦσαι ἑτέροις ἑαυτὰς δῶσιν· οὕτω καὶ ἡμεῖς κολαζόμεθα, κἂν μὴ ὑπὸ τῶν νόμων Ῥωμαίων, ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ. Καὶ γὰρ καὶ τοῦτο μοιχεία ἐστί. Μοιχεία γὰρ οὐ μόνον τὸ ἑτέρῳ συνεζευγμένην μοιχᾶ­σθαι, ἀλλὰ καὶ τὸ δεδεμένον αὐτὸν γυναικί. Πρόσεχε ἀκριβῶς ᾧ λέγω· εἰ γὰρ καὶ φορτικὸν πολλοῖς τὸ λεγόμενον, ἀλλ᾽ ἀναγκαῖον εἰπεῖν ὥστε διορθώσασθαι τοῦ λοιποῦ. Οὐ τοῦτο δὲ μόνον ἐστὶ μοιχεία, ὅταν ἀνδρὶ συνεζευγμένην διαφθείρωμεν γυναῖκα, ἀλλὰ κἂν ἀφετὴν καὶ λελυμένην, αὐτοὶ δεδεμένοι γυναικὶ, μοιχεία τὸ πρᾶγμά ἐστι. Τί γὰρ, εἰ ἡ μοιχευομένη οὐ δέδεται; Ἀλλὰ σὺ δέδεσαι· τὸν νόμον παρέβης, ἠδίκησας τὴν σάρκα τὴν σήν. Διὰ τί γὰρ, εἰπέ μοι, τὴν γυναῖκα κολάζεις, κἂν πορνευθῇ λελυμένῳ ἀνδρὶ καὶ μὴ ἔχοντι γυναῖκα; Ὅτι μοιχεία ἐστί. Καίτοι ὁ πορνεύσας αὐτὴν, οὐκ ἔχει γυναῖκα, ἀλλ᾽ αὐτὴ δέδεται ἀνδρί. Οὐκοῦν καὶ σὺ δέδεσαι γυναικί. Ὥστε ὁμοίως καὶ τὸ σὸν μοιχεία ἐστίν. Ὁ ἀπολύσας γὰρ, φησὶ, παρ εκτὸς λόγου πορνείας τὴν γυναῖκα αὑτοῦ, ποιεῖ αὐτὴν μοιχευθῆναι· καὶ ὁ ἀπολελυ­μένην γαμῶν, μοιχᾶται. Εἰ ὁ γαμῶν ἀπολελυμένην μοιχᾶται, ὁ μετὰ τῆς ἑαυτοῦ γυναικὸς, καὶ ταύτῃ προσφθειρόμενος, οὐ πολλῷ μᾶλλον τοῦτο ποιεῖ; Παντί που δῆλον.

Ἐπίσης ὑπάρχουν ἄλλοι Κανόνες ποὺ γιὰ τὸ ἐν λόγῳ ἁμάρτημα ἐπιτιμοῦν ἐπὶ ἴσοις ὅροις τὸν ἄνδρα καὶ τὴ γυναίκα: Βλ. ἑρμ. Κανόνα μη´ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων στὸ Πηδάλιον καὶ τὴν ὑποσημείωση τοῦ ὁσίου Νικοδήμου, Καν. πζ´ Πενθέκτης, Καν. ριγ´ τῆς ἐν Καρθαγένῃ Συνόδου, Καν. κ´ τῆς ἐν Ἀγκύρᾳ κλπ.

Φιλ.