* 23 Σεπτεμβρίου 1821: Το τέλος ενός μαρτυρίου

Το άγνωστο μαρτύριο ενός ποιμενάρχη

Το 1821 Μητροπολίτης Ωλένης (Ηλείας) ήταν ο Φιλάρετος, ένας πολύ μορφωμένος και ενάρετος άνθρωπος. Αγαπούσε πολύ τα παιδιά και επέβλεπε προσωπικά ο ίδιος τη διδασκαλία των μαθητών της περιοχής. Είχε μυηθεί και στη Φιλική Εταιρεία.

Η συνέλευση της Βοστίτσας

Από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι τις 30 Ιανουαρίου 1821 έγινε στο Αίγιο μυστική σύναξη των Φιλικών προκρίτων και Αρχιερέων της βορειοδυτικής Πελοποννήσου, η γνωστή στην ιστορία ως Συνέλευση της Βοστίτσας υπό την προεδρία του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Σκοπός της σύναξης ήταν να καθορίσουν την ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης.

Περίπου ένα μήνα πριν από την έκρηξη της Επανάστασης, το Φεβρουάριο του 1821, η τουρκική διοίκηση αποφάσισε να προσκαλέσει στην Τριπολιτσά τους προύχοντες και αρχιερείς της Πελοποννήσου, υπό το πρόσχημα διαβουλεύσεων.
Η τουρκική διοίκηση υπέθετε ότι με την αιχμαλωσία των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών θα φρονημάτιζε τους υποδούλους και θα ανέστελλε κάθε σκέψη και κίνηση αμφισβήτησης των πολιτικών πραγμάτων, που θα καθιστούσε επισφαλή τη θέση των Οθωμανών στον Μοριά.

Το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου 1821 (8-9 του μηνός) εμφανίστηκαν ενώπιον του καϊμακάμη δεκαέξι προεστοί και οχτώ αρχιερείς με τις συνοδείες τους, ανάμεσά τους και ο Ωλένης Φιλάρετος μαζί με τον πρόκριτο του Πύργου Γιαννάκη Βιλαέτη.

Η Επανάσταση στο μεταξύ έχει γενικευθεί στον Μοριά και η Τριπολιτσά πολιορκείται από τους Έλληνες με την αρχηγία του Θ. Κολοκοτρώνη. 

Οι εξελίξεις στην πολιορκία της πόλης και η επιτυχημένη απόκρουση επιθετικών αντιπερισπασμών των εγκλείστων Τούρκων (μάχες Βαλτετσίου, Βερβαίνων, Γράνας), έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ψυχολογική διάθεση και συμπεριφορά των Τούρκων˙ ο τουρκικός όχλος της Τριπολιτσάς εξεγείρεται και απαιτεί την άμεση εκτέλεση των ομήρων.

Το Μεγάλο Σάββατο, 9 Απριλίου, οι αιχμάλωτοι αρχιερείς και προεστοί έκαναν Ανάσταση στο σκοτάδι.
Στις 6 το πρωί σηκώθηκαν, διάβασαν τα τροπάρια και ασπάστηκε ο ένας τον άλλο με λυγμούς, γνωρίζοντας ότι σύντομα θα πεθάνουν.

Το βιβλίο του Ιωσήφ Ζαφειρόπουλου, στο οποίο εξιστορούνται
τα μαρτύρια των εγκλείστων αρχιερέων

Την Κυριακή του Θωμά (17 Απριλίου 1821), καθώς εξιστορεί ο Ιωσήφ Ζαφειρόπουλος, οι όμηροι μεταφέρθηκαν «εις το κάτω μέρος του Σεραγίου, εις δεινοτάτην και φρικτοτάτην ειρκτήν των καταδίκων… Αυτή δε η ειρκτή περιωρισμένη εις εν δωμάτιον έκειτο υπό το Σεράγιον επί του εδάφους, αριστερώθεν του εισερχομένου διά της του Σεραγίου Πύλης» και δέθηκαν όλοι στο φοβερό Κούτσουρο, «εις τας οπάς του οποίου εισήρχοντο οι πόδες των βασανιζομένων …. Εισελθόντες δε εις ταύτην την φυλακήν συνέδεσαν διά μακράς αλύσεως τους Αρχιερείς και Προύχοντας την εσπέραν εκείνην».

Τόσο στενά ήταν στοιβαγμένοι μέσα στο μικρό χώρο οι δεκαεννέα φυλακισμένοι «ώστε ουδέ τους πόδας ηδύναντο να εκτείνωσιν, αλλά νυχθημερόν καθήμενοι διαλέγοντο, και ούτως εκοιμώντο επί πέντε ολόκληρους μήνας, μη δυνάμενοι να ανακληθώσι… Αέναος ιδρώς έρρε ποταμιδόν εκ των σωμάτων αυτών, εξ ου τα ενδύματα αυτών εσάπησαν».

Στις 10 Σεπτεμβρίου οι δέσμιοι μεταφέρθηκαν πάνω σε δωμάτια του σεραγιού και τους περιποιήθηκαν με την υστερόβουλη σκέψη ότι θα επηρεάσουν τους Έλληνες πολιορκητές, ώστε να επέλθει συμβιβασμός.

Όταν στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 έγινε η Άλωση της Τριπολιτσάς, ο Κολοκοτρώνης φρόντισε αμέσως να ελευθερωθούν όλοι.
Δυστυχώς, από τις κακουχίες και τον τύφο επέζησαν μόνο 2 Αρχιερείς και 6 πρόκριτοι.
Ο ένας από τους δύο Αρχιερείς ήταν ο Μητροπολίτης Ωλένης Φιλάρετος.
Πέθανε μια μέρα μετά και ενταφιάστηκε στον Άγιο Νικόλαο Κάψιας (ΒΔ της Τρίπολης).

Ο πρόκριτος της Γαστούνης Γεώργιος Σισίνης πηγαίνοντας για την Τρίπολη προφασίστηκε ασθένεια και επέστρεψε στη Γαστούνη, περιμένοντας το σύνθημα για την έναρξη της επανάστασης.

Η αρχική μεταλλική προτομή του Ωλένης Φιλάρετου

Στην Κεντρική πλατεία του Πύργου υπάρχει η προτομή του Μητροπολίτη Ωλένης Φιλάρετου, η οποία είχε ανάλογη τύχη με τον Εθνομάρτυρα.
Αρχικά ήταν μεταλλική, η οποία κλάπηκε. 

Μετά την κλοπή

Όταν αντικαταστάθηκε με μαρμάρινη, υπέστη βανδαλισμούς και οι ζημιές αποκαταστάθηκαν πρόσφατα.

 Μετά την αποκατάσταση των ζημιών,
τοποθετήθηκε μαρμάρινη προτομή
στην είσοδο του Μητροπολιτικού ναού του αγίου Νικολάου Πύργου.

Υπ.