Ψηφιακά αναλφάβητοι γονείς στον ωκεανό των social media

 Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ασφαλούς διαδικτύου

Έχουμε συχνά αναρωτηθεί, για την σχέση των γονέων σήμερα με τα social media. Καταλήγουμε πως υπάρχουν δύο κατηγορίες γονέων και γενικότερα ενηλίκων. 

Εκείνοι που εκ πεποιθήσεως αποφεύγουν οποιαδήποτε σχέση με το internet, εκείνοι που συστηματικά χρησιμοποιούν τα social media και φυσικά όλες οι ενδιάμεσες αποχρώσεις. 

Τα παιδιά μας από το 2009 που έγινε η μεγάλη έκρηξη του facebook στην Ελλάδα έκαναν πολλά λάθη, αλλά παράλληλα ενημερώθηκαν σημαντικά.

Αντίθετα, εμείς οι γονείς είμαστε σε σημαντικό ποσοστό ψηφιακά αναλφάβητοι, γι’ αυτό και τα λάθη μας είναι περισσότερα και σοβαρότερα. Συναντήσαμε τη Νίκη Κατσιάπη, εκπαιδευτικό, Διδάκτορα Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει βραβευτεί για την εκπόνηση ψηφιακού διδακτικού σεναρίου και τη δημιουργία ψηφιακού εκπαιδευτικού παιχνιδιού από το Υπουργείο Παιδείας και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αντίστοιχα.

Είναι κυρία Κατσιάπη τελικά, τα social media αναγκαίο κακό ή κατάρα;
Θα σας απαντήσω με τρία περιστατικά : 

• Ληστές εισβάλλουν ξημερώματα σε διαμέρισμα φοιτήτριας. Εκείνη κάνει πως κοιμάται και έχοντας ανοιχτό το κινητό της καλεί σε βοήθεια μέσω facebook. Οι φίλοι της ειδοποιούν την Αστυνομία που καταφθάνει και συλλαμβάνει επ’ αυτοφώρω τους κακοποιούς.

• Μια έφηβη αναρτά στο facebook ότι θα αυτοκτονήσει. Από την ώρα που μια φίλη της ειδοποίησε την Αστυνομία μέχρι που την παρέλαβε το ασθενοφόρο πέρασαν μόνο 8 λεπτά.

• Από την άλλη, σχετικά πρόσφατα ανακοινώθηκαν από την ΕΛΑΣ ονόματα και φωτογραφίες από 21 παιδόφιλους που, στην πλειονότητά τους, δρούσαν μέσω facebook. Αλήθεια, ας αναλογιστούμε πόσο έχουμε συζητήσει με τα παιδιά μας το θέμα της αυτοπροστασίας τους; Ή μήπως είναι ταμπού να συζητάμε θέματα ζωής και θανάτου;

Το internet είναι ένας ωκεανός. Ούτε εμείς ξέρουμε καλά κολύμπι ούτε τα παιδιά. Μαζί τους θα μπούμε. Στην αρχή στα ρηχά και μετά στα βαθιά. Καμιά φορά θα χρειαστεί να τα ρωτήσουμε. Δεν είναι κακό αυτό. Ούτε θα μάθουν κολύμπι με manual και οδηγίες από ... τη στεριά.

Είπατε ότι υπάρχουν γονείς που ασχολούνται με τα social media.
Ας σκεφτούμε αρχικά: Γιατί χρησιμοποιούμε τα social media; Για να δείξουμε ότι είμαστε in; Για να κάνουμε ψηφιακό μπότοξ και να φαινόμαστε -όχι στην επιδερμίδα, αλλά στη νοοτροπία- νεότεροι;

Μήπως χρησιμοποιούμε το internet για να κατασκοπεύουμε τα παιδιά μας; Εκτός του ότι δεν είναι αποτελεσματικό (πολλά παιδιά έχουν δύο λογαριασμούς, έναν που βλέπουν οι γονείς κι έναν που βλέπουν οι φίλοι), είναι άκρως αντιπαιδαγωγικό.

Τι λάθη κάνουμε συνήθως;
Από την ώρα που φτιάχνουμε έναν λογαριασμό, αρκετά. Δίνουμε πολλές πληροφορίες για μας, άχρηστες και ίσως επικίνδυνες. Αποτέλεσμα; Στο internet όλοι γνωρίζουν τα πάντα για μας, χωρίς να γνωρίζουν εμάς. Θα το κάναμε αυτό στην πραγματική ζωή; Είναι πολύ εύστοχη η ατάκα «Προσπαθώ να βρω φίλους, αλλά δεν έχω facebook ούτε instagram. Βγήκα στο δρόμο και άρχισα να φωνάζω τι έφαγα, πού πήγα με ποιους βγήκα. Μέχρι στιγμής με ακολουθούν 2 αστυνομικοί και 1 ψυχίατρος».

Γιατί οδηγούμαστε σε αυτά τα λάθη;
Όταν μπαίνουμε στο internet, είμαστε χαλαροί, άρα έχουμε χαλαρές αντιστάσεις. Ξέρετε, το πρωί φεύγοντας για τη δουλειά, ενδέχεται να μην έχω καλημεριστεί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς μου, είτε γιατί έφυγαν νωρίτερα από μένα είτε γιατί κοιμούνται. Όταν όμως, ανοίγω το κινητό μου και διαβάζω το μήνυμα «Καλημέρα Νίκη! Ο καιρός σήμερα είναι βροχερός, προσέξτε μην βραχείτε», έχω την ψευδαίσθηση ότι κάποιος νοιάζεται για μένα. 

Η άψυχη οθόνη με καλημερίζει και μου δείχνει ότι μ’ αγαπάει. 

Στη συνέχεια με ρωτά «Πώς νοιώθετε;». Μπορεί να περάσει ολόκληρο 24ωρο και να μην μας ρωτήσει κανείς πώς νοιώθουμε, τι κάνουμε. Αντίθετα, το μεσημέρι μετά τη δουλειά ο/η σύντροφός μας να μας υποδεχθεί, ανακοινώνοντας ... πόση είναι η δόση του ΕΝΦΙΑ. 

Το πρώτο φρούριο έπεσε. Κάνουμε πλέον ό,τι μας υποδεικνύει το facebook. Αναρτούμε φωτογραφίες, γράφουμε πού είμαστε, τι κάνουμε, με ποιους είμαστε (χωρίς να τους ρωτήσουμε, αν θέλουν να το γράψουμε!), τι φάγαμε, πού πήγαμε, πότε λείπουμε από το σπίτι ... 

Υπάρχουν ωστόσο, χειρότερα. Να υπάρχει άλμπουμ με φωτογραφίες του παιδιού μας σε site παιδικής πορνογραφίας.

Αυτό έχει συμβεί στ’ αλήθεια σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο;
Σύμφωνα με έρευνα, δεκάδες εκατομμύρια φωτογραφίες παιδιών που αναρτούνται στα social media καταλήγουν σε ιστοσελίδες με παιδικό πορνογραφικό υλικό. Οι πιο περιζήτητες είναι αυτές που εικονίζουν το παιδί να αλλάζει πάνα, να είναι στο κρεβάτι, στην παραλία ή στην πισίνα.
Πριν από λίγο καιρό έγινε ένα κοινωνικό πείραμα στην Ελλάδα. Μια ομάδα δημοσιογράφων έφτιαξε ένα ψεύτικο προφίλ και δημιουργώντας μια σελίδα, επέλεξε τυχαία 10 προφίλ γονέων, στα οποία βρήκε 63 βρεφικές και παιδικές φωτογραφίες. Αυτές τις φωτογραφίες θα μπορούσαν πανεύκολα να τις προσφέρουν σε όποιον επιθυμούσε από κάποιο παιδοφιλικό site έναντι ανταλλάγματος. Έγραψαν χαρακτηριστικά: "Νομίζετε πως είναι δύσκολο; Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες πορνογραφικά site στο Dark Web (σκοτεινό διαδίκτυο), που πληρώνουν χρυσάφι για τις φωτογραφίες των παιδιών σας".

Οι άλλοι χρήστες δεν αντιδρούν, ώστε να καταλάβουμε το λάθος;
Υπάρχει μια συλλογική απενοχοποίηση, αφού οι άλλοι κάνουν το ίδιο με μας και μάλιστα μας επιβραβεύουν με like. 

Κι εμείς μπαίνουμε στο τρυπάκι να κυνηγάμε likes ή άλλη αντίδραση (τέλειο, ουάου, χάχά, λυπάμαι, έλεος), που δρουν ανατροφοδοτικά και τρέφουν το ναρκισσισμό μας. 

Αναρωτηθήκαμε ποτέ γιατί δεν υπάρχει αντίδραση με dislike (δεν μ’ αρέσει); Μήπως στον ψηφιακό κόσμο δεν έχουν θέση, όχι η απαρέσκεια, αλλά ούτε καν η αμφισβήτηση; Αναρτούμε λοιπόν, ό,τι θα αρπάξει like.

Είναι ναρκισσισμός δηλαδή να μοιραστούμε μια ευτυχισμένη στιγμή μας, π.χ. την εισαγωγή του παιδιού μας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση; 

 Δεν είναι κακό, αυτό καθεαυτό, αλλά ας σκεφτούμε γιατί το κάνουμε; Όταν γράφουμε «Μαρία μου, συγχαρητήρια για την επιτυχία σου», όλο το παιχνίδι παίζεται στο ΜΟΥ. Το δικό ΜΟΥ το παιδί πέτυχε. Χάρη σε ΜΕΝΑ, στις θυσίες ΜΟΥ. ΕΓΩ έχω μερδικό στην επιτυχία του, άρα σ’ ΕΜΕΝΑ ανήκουν τα likes, τα συγχαρητήρια.

Τι έχετε να μας πείτε για τις ψευδείς ειδήσεις του διαδικτύου;
Θέλει πάντα μεγάλη προσοχή. Κυκλοφορούν χιλιάδες. Αναφέρω ενδεικτικά την δήθεν ανακοίνωση του Νοσοκομείου Johns Hopkins ότι δεν χρειάζονται οι χημειοθεραπείες.

Και κάτι από τα καθ’ ημάς: Ορθόδοξη ιστοσελίδα αποδίδει το «τὸν ἑαυτὸν μὴ ἀδικοῦντα οὐδεὶς παραβλάψαι δύναται» του Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου σε αρχαίο φιλόσοφο.

Οι άνθρωποι της Εκκλησίας δεν έχουν προσεκτικότερη συμπεριφορά στο internet;
Οι άνθρωποι της Εκκλησίας κάνουμε σχεδόν τα ίδια λάθη, αλλά με ... θρησκευτική χροιά. Ενίοτε και σουρεαλιστική. 

Κάποιος(α) δημιούργησε λογαριασμό στα social media με τα στοιχεία: Όνομα ΑΓΙΟΣ, Επώνυμο ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ και από κάτω, στον «τοίχο» του υπήρχαν εκατοντάδες αποσπάσματα από Πατερικά κείμενα με ποικίλα σχόλια (δικά του), παραινέσεις, συμβουλές κλπ. Φαντάζεστε τη συνέχεια. Έρχεται μήνυμα σε χρήστες: Ο Άγιος Νεκτάριος ζητά να σας ακολουθήσει, στον Άγιο Νεκτάριο αρέσει η φωτογραφία σας κλπ.

Επιπλέον, είμαστε αρκετά ευάλωτοι στα fake news που αφορούν στην πολεμική εναντίον της Εκκλησίας. Τα αναδημοσιεύουμε με εξαιρετική ευκολία και πολεμάμε με σθένος τους εχθρούς, πραγματικούς και φανταστικούς. Ακόμα και τότε που θα χρειαστεί να εκφράσουμε την αντίθεσή μας σε αντεθνικούς, αντιεκκλησιαστικούς νόμους, σε πρακτικές που υπονομεύουν την ίδια την υπόσταση της οικογένειας και την ηθική της κοινωνίας, κι εκεί ας κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στα πρόσωπα και στις πράξεις τους.  

Χαρακτηριστικό του πνευματικού ελεγκτικού λόγου δεν είναι η εξουθένωση και συντριβή, αλλά η κατανόηση του δικαίου και ορθού από την αγαπητική και με πόνο προσέγγιση.

Στον αντίποδα, σχολιάζουμε τις αναρτήσεις των πνευματικών μας και γενικότερα των κληρικών που «ακολουθούμε» στο facebook, με εκφράσεις λατρείας, smileys με καρδούλες κ.ά., ξεχνώντας ότι ο πνευματικός μας δεν είναι για να καλύψει συναισθηματικά μας κενά, αλλά να μας οδηγήσει, μέσω των Μυστηρίων, στο Χριστό.

Σίγουρα ωφελούμαστε όμως, διαβάζοντας ένα πνευματικό κείμενο. Υπάρχουν, δόξα τω Θεώ, δεκάδες σελίδες από Μητροπόλεις, Ενορίες, Συλλόγους, κληρικούς με εξαιρετικά πνευματικό περιεχόμενο. Αρκεί να μην πολτοποιούνται με τις υπόλοιπες αναρτήσεις από τον αλγόριθμο της εμφάνισης. 

Αν π.χ. εμφανίζονται στην οθόνη μας έξι αναρτήσεις με την ακόλουθη σειρά:

· Διαμαρτυρία για τη Μακεδονία

· Πώς θα χάσετε 5 κιλά σε μια εβδομάδα

· Φωτογραφία από μια ταβέρνα

· Η Νηπτική Θεολογία στο Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας

· Φωτογραφία ενός καλλίγραμμου κοριτσιού στην παραλία

· Γελοιογραφία

τι θα εσωτερικεύσουμε από όσα διαβάσαμε; 

Υπάρχει βέβαια, τρόπος να επιλέγουμε τι θα διαβάζουμε και από πού, αλλά είπαμε, είμαστε ψηφιακά αναλφάβητοι και διαβάζουμε ό,τι επιλέγει το internet για μας.

Μετά την συζήτηση μας με τη Νίκη Κατσιάπη και την δική μας εμπειρία, λογικό θα ήταν να αναρωτηθούμε γιατί ενώ έχουμε απαίτηση από τα παιδιά μας να επιλέγουν το καλύτερο σε κάθε τομέα της ζωής τους, καταδεχόμαστε να παραιτούμαστε από θεμελιώδεις αξιοπρέπειες όταν διανύουμε τους δρόμους του διαδικτύου και με αυτό τον τρόπο να τα διδάσκουμε σιωπηρά να κάνουν κι αυτά το ίδιο.

_____________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

ΥΓ. Αμφ.

Και μια σχετική βιβλιοπρόταση 

Εκδόσεις Νάμα

Μπορείτε να το παραγγείλετε εδώ