 |
| Κούβα, 25 Ιανουαρίου 2004 Ο Πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο στα εγκαίνια του Ορθόδοξου ναού του αγίου Νικολάου με τον Οικ. Πατριάρχη |
Χτες, 21 Οκτωβρίου 2020 πέταξε για την αιωνιότητα η ψυχή του αγαπημένου μας Νίκου Φουρνάρη, του αρχιτέκτονα της εξωτερικής ιεραποστολής.
Στη μνήμη του κύριου Νίκου αναδημοσιεύουμε σήμερα τη δεύτερη συνέντευξή του που έδωσε στη Σοφία Χατζή και στην εφημερίδα "Ορθόδοξη Αλήθεια", με την ευχή να βρεθούν κι άλλοι πολλοί τέτοιοι ιεραπόστολοι που να νιώσουν "Ξένοι σε ξένο τόπο και να "συναντήσουν τον ξένο, όπως ο Θεός έγινε ξένος για να μας συναντήσει στον τόπο μας".
 |
| Άγιος Νικόλαος Αβάνας Σχέδια Κώστα Φουρνάρη |
Ο Νίκος και ο Κώστας Φουρνάρης, δύο Έλληνες αρχιτέκτονες, πατέρας και γιος, σχεδίασαν τον Ναό του Αγίου Νικολάου, που ανεγέρθη στην «αριστερή» Αβάνα, με πηγή έμπνευσής τους την Καπνικαρέα.
Υπάρχει ένα δόσιμο πιο δυνατό από το θάνατο, και αυτό είναι το δόσιμο του ανθρώπου στον άνθρωπο. Το δώρο στον αδελφό ο οποίος διαθέτει όμοιο ανθρώπινο αίμα στις φλέβες του, ίσως διαφορετικό χρώμα δέρματος, ή πολιτισμό και απόψεις πολιτικές αποκτημένα αυτά από αλλιώτικες συνθήκες γεωγραφικές και ιστορικές. Το έλεος είναι πιο δυνατό από τον θάνατο; Το παραπάνω παράδοξο βεβαιώνεται από τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, όταν μιλά “Εις την Γένεσιν” και παρηγορεί τον κόσμο δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι η δύναμη της ελεημοσύνης είναι τόσο μεγάλη που εξαφανίζει και τον ίδιο τον θάνατο.
Το δόσιμο στον άλλο άνθρωπο μπορεί να συμβεί με απροσδόκητα πολλούς τρόπους. Ξεχωρίσαμε μια ιδιαίτερη διήγηση που διαδραματίστηκε στην μακρινή Κούβα και εμπλέκει ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο της ιστορίας, τον Φιντέλ Κάστρο, με την Ορθόδοξη Εκκλησία και τα εγκαίνια του Ορθόδοξου ναού του αγίου Νικολάου στην Αβάνα. Η αφήγηση μιας πλευράς της ιστορίας, μας δόθηκε από δυο Έλληνες αρχιτέκτονες που έκαναν τα σχέδια του Ορθόδοξου Κουβανέζικου Ναού και μάλιστα βασισμένα από την αρχή στην δική μας Καπνικαρέα, τον ναού της Παναγίας στην Ερμού.
 |
| Κούβα. Πρώτος αριστερά ο Κώστας Φουρνάρης, δεύτερος ο πρέσβης Γιώργος Κωστούλας και τρίτος ο αείμνηστος Νίκος Φουρνάρης. |
Ο αρχιτέκτονας Κώστας Φουρνάρης, πρωτεργάτης, με τις συμβουλές του πατέρα του, επίσης αρχιτέκτονα Νικόλαου Φουρνάρη που έχει ευρεία εμπειρία σε τέτοια έργα σημάδεψαν ανεξίτηλα με τα αρχιτεκτονικά τους σχεδιάσματα ένα κομμάτι από τη γη της Αβάνας που πάνω της στερεώθηκε ο ναός του Αγίου Νικολάου.
Ο κ. Νίκος Φουρνάρης, ξεκίνησε πριν από 37 χρόνια να ταξιδεύει στην Αφρική και την Ινδία, την Αλβανία και την Κεντρική Αμερική και αφιλοκερδώς έχει χτίσει εκατοντάδες ναούς, ορφανοτροφεία, σχολεία και ιατρεία. Στα ταξίδια αυτά τα τελευταία χρόνια τον συνόδευε και η δασκάλα σύζυγός του Παναγιώτα. Σήμερα στα 87 του χρόνια, μας μιλά νοσταλγικά για την περιπέτειά του στην κατασκευή του ιερού ναού στην Κούβα με την βοήθεια ενός ιστορικού, του Ευσέβιου Λεάλ, πιστού Χριστιανού, συνεργάτη στενού, του τότε προέδρου Κάστρο. Ο Νίκος Φουρνάρης παίρνει την ιστορία από την αρχή και διηγείται για τους αναγνώστες της Ορθόδοξης Αλήθειας:
«Είχα επαφές με το γραφείο της εξωτερικής αποστολής και εκεί με γνώριζαν όλοι οι ιεραπόστολοι. Μία μέρα μου είπε ο μητροπολίτης Κεντρικής Αμερικής και Μεξικού Αθηναγόρας: “Κι εγώ θέλω Νίκο μου να κάνω κάτι στην Κούβα. Δεν είναι εύκολο γιατί δεν μου δίνουν άδεια από την Κούβα. Προσπαθώ να βρω οικόπεδα και πηγαίνω στο κυβερνείο του Προέδρου, του Φιντέλ Κάστρο, αλλά οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες. Υπάρχει μια εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου έξω από την Αβάνα. Πήγα κι εγώ και παρακαλούσα την μητέρα του Κάστρο να μας δώσει αυτήν την εκκλησία, γιατί ήξερα ότι ήταν χριστιανή και πιστός άνθρωπος. Τον ναό τον είχαν φτιάξει Έλληνες πολύ παλιά, δεν ήταν τωρινός. Ο Κάστρο όμως την είχε τάξει στους Ρώσους. Εγώ πήγαινα τακτικά αλλά η μητέρα του προέδρου Φιντέλ, όλο με απέφευγε. Οπότε μία μέρα που επισκέφτηκα το κυβερνείο συνάντησα τον πρώην βασιλιά της Ελλάδος, τον Κωνσταντίνο. Τον ναό του αγίου Κωνσταντίνου, τότε τον είχαν μετατρέψει σε κουκλοθέατρο. Είπε τότε ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος “άσε θα πάω εγώ μέσα να στο λύσω”. Πήγε λοιπόν μέσα και του πρότεινε να δώσει την εκκλησία στους Ορθοδόξους. Ο Κάστρο παραδόξως, ενώ αρνήθηκε να δώσει την εκκλησία που ήταν έξω από την Αβάνα, πρότεινε κάτι απρόσμενα καλύτερο, να παραχωρήσει ένα μεγάλο οικόπεδο μέσα στην πόλη της Αβάνας.”
 |
| Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο, η πρώην βασίλισσα Άννα - Μαρία και ο πρώην βασιλιάς Κωνσταντίνος |
O κ. Φουρνάρης συνεχίζει την διήγησή του: «Το καλύτερο οικόπεδο θα έδινε στους Έλληνες. Οπότε πήγαν και βρήκαν ένα πολύ ωραίο οικόπεδο και μάλιστα δίπλα του βρισκόταν ένα καθολικό μοναστήρι. Αφού του έδωσε το οικόπεδο έρχεται ο κ. Αθηναγόρας και προτείνει σ΄ εμένα και τον γιο μου, τον Κώστα που είναι κι αυτός αρχιτέκτονας να ταξιδέψουμε ως την Κούβα. Τα έξοδα των εισιτηρίων, μας τα έκανε το γραφείο της εξωτερικής ιεραποστολής. Ταξιδέψαμε, φτάσαμε, είδαμε το οικόπεδο, οπότε έπρεπε να συνεδριάσουμε για να δούμε τί εκκλησία να κάνουμε. Έπρεπε να πάρουμε την άδεια και από το κυβερνείο της Κούβας.
Στην πρώτη συνεδρίαση στο μέγαρο του Κάστρο, είχαν έρθει συνάδελφοι αρχιτέκτονες Κουβανοί και υπεύθυνοι από το Πολυτεχνείο. Εγώ ωστόσο διαπίστωνα ότι αυτοί δεν ήθελαν να κάνουν τελικά εκκλησία. Οπότε την πρώτη φορά δεν βγήκε αποτέλεσμα. Έγιναν και άλλες συναντήσεις. Στο τέλος, αντιληφθήκαμε με έκπληξη ότι μόνο ένας σημαντικός άνθρωπος, ο Ευσέβιος Λεάλ, ιστορικός και στενός συνεργάτης του Κάστρο τους πίεζε να γίνει η ορθόδοξη εκκλησία. Αφού είδαν ότι επιμένει, αναγκάστηκαν, θέλοντας και μη, να ξεκινήσουν την εκκλησία αλλά προσπάθησαν να την φτιάξουν όσο το δυνατόν μικρότερη. Έλεγαν μάλιστα να την κάνουν 3Χ6. Τότε διαφώνησε ο γιος μου και αντέδρασε ρωτώντας, πού θα στέκεται το εκκλησίασμα και πού θα χωρά το ιερό βήμα κλπ. Με τα πολλά πείστηκαν και τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν προς το καλύτερο.
Ο χριστιανός συνεργάτης του Κάστρο Ευσέβιος Λεάλ, ιστορικός, που ζήτησε να γίνει ακόμα μεγαλύτερη η εκκλησία, και τα εγκαίνια.
Αποφασίστηκε λοιπόν να γίνει μεγαλύτερη η Εκκλησία. Επιστρέψαμε στην Ελλάδα για τις ετοιμασίες. Έγιναν τα σχέδια και ο Κώστας ο γιος μου βασίστηκε πάνω στο πρότυπο του ναού της Καπνικαρέας για την αρχιτεκτονική του ναού της Κούβας. Δούλεψε με πολύ μεράκι και ήταν σκυμμένος μερόνυχτα πάνω στα σχέδια. Είχαμε και οι δυο μεγάλη χαρά και αγωνία. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο και μην ξεχνάμε καλό μου παιδί πως η ευθύνη μας ήταν μεγάλη, αφού ο ίδιος ο αριστερός Κάστρο δέχτηκε να υπάρχει μια Ορθόδοξη Εκκλησία χριστιανική στα εδάφη του και μάλιστα την ανέθεσε μέσω του συνεργάτη του σε Έλληνες. Εμείς οφείλαμε να είμαστε τίμιοι και να δώσουμε το καλύτερό μας για έναν ναό, τόπο λατρείας του Θεού. Εντέλει τα σχέδια και τα γραφικά ετοιμάστηκαν και ταξιδέψαμε πάλι πίσω στην Κούβα.
Όταν φτάσαμε μας περίμενε μια ευχάριστη αντιμετώπιση από τις αρχές της χώρας. Μας υποδέχτηκαν με τιμές, μας έβαλαν σε ξενοδοχείο πρώτης κατηγορίας. Ευτυχώς οι συγκυρίες αυτή την φορά ήταν με το μέρος μας. Επισκεφθήκαμε την πρεσβεία και τυχαία ένας Έλληνας πολιτικός μηχανικός εργαζόταν εκεί. Μας βοήθησε μέχρι τέλους αφιλοκερδώς με τα σχέδια. Τα είδαν λοιπόν ο μητροπολίτης Αθηναγόρας και οι ντόπιοι αρχιτέκτονες και συμφώνησαν. Πάμε στο οικόπεδο να χαράξουμε την εκκλησία, εκεί έρχονται μηχανικοί και έρχεται και ο Αθηναγόρας και λέει «βρε παιδιά τόσο μικρή θα την κάνουμε; Μεγαλώστε την». Ήταν μαζί μας και ο Ευσέβιος Λεάλ, ο συνεργάτης του Κάστρο και συμφώνησε, έδωσε εντολή και μεγαλώσαμε την εκκλησία.
 |
| Κούβα. Στο κέντρο ο ιστορικός Ευσέβιος Λεάλ και δεξιά ο αρχιτέκτονας Κώστας Φουρνάρης |
«Μα, είμαι Χριστιανός!»
Εν τω μεταξύ αναρωτήθηκα γιατί αυτός ο άνθρωπος ενώ είναι αρχικομμουνιστής ενδιαφέρεται να γίνει ναός και μάλιστα μέσα στην Αβάνα. Ο Αθηναγόρας μίλησε στον στενό αυτό συνεργάτη του Φιντέλ και του μετέφερε το μήνυμά μου. Ο Λεάλ απάντησε, «μα είμαι Χριστιανός» και δάκρυσε και αγκαλιαστήκαμε όλοι, εγώ, ο γιος μου, ο Αθηναγόρας και ο Λεάλ. Αν δεν ήταν ο Λεάλ δεν θα γινόταν η εκκλησία. Ο Λεάλ στράφηκε στον Αθηναγόρα και του είπε: “Σε παρακαλώ στα εγκαίνια προσπάθησε να έρθει ο Οικουμενικός πατριάρχης, να κάνει εκείνος τα εγκαίνια”. Και απάντησε ο Αθηναγόρας: “Εντάξει, και να έρθει και ο Κάστρο να δώσει το κλειδί”. Ενάμιση χρόνο μετά, το 2004 αυτό και έγινε. Υψώθηκε ο ναός, έγιναν τα εγκαίνια από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, παρευρέθηκε ο Κάστρο και έδωσε το κλειδί.
Ο Κάστρο ήθελε να πάει στο Άγιο Όρος
Είχα μάθει από κάποιες πηγές πως ο Κάστρο ήθελε να βγάλει βίζα για να πάει στο Άγιο Όρος. Ήθελε επίσης να κάνει και θεολογική σχολή. Αργότερα με πληροφόρησαν πως με νόμο πέρασε τα θρησκευτικά σε όλα τα σχολεία».
Από τα μέσα ενημέρωσης της εποχής μαθαίνουμε πως στη συνάντηση αυτή των εγκαινίων του Ναού του Αγίου Νικολάου που δόθηκε στους Ορθοδόξους Έλληνες, ο Φιντέλ Κάστρο, αγνοώντας το πρωτόκολλο και τις συνήθειές του, υποδέχτηκε τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο αεροδρόμιο, φορώντας την πράσινη επίσημη στρατιωτική στολή του. Διαπιστώθηκε το προσωπικό του ενδιαφέρον και στις πέντε ημέρες της επίσκεψης του Πατριάρχη που τον έβλεπαν συχνά δίπλα του.
Αγνόησε το πρωτόκολλο
"Φέρατε την Ορθοδοξία στην Κούβα"
Ο Φιντέλ Κάστρο παρέδωσε στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο το κλειδί του ναού του Αγίου Νικολάου, που ανήγειρε το ίδιο το κουβανικό κράτος στην παλαιά Αβάνα, με την μέριμνα του στενού συνεργάτη του Κάστρο Ευσεβίου Λεάλ, πιστού χριστιανού.
Όταν μετά το τέλος της επίσκεψης ο Μητροπολίτης Μεξικού έσπευσε να ευχαριστήσει τον Φιντέλ Κάστρο για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στη οποία πλέον λειτουργούσε, και για την πρόσκληση στον Πατριάρχη, ο Φιντέλ τού απάντησε: «Εγώ σας ευχαριστώ που φέρατε την Ορθοδοξία στην Κούβα».
Στις θριαμβευτικές γιορτές των εγκαινίων του ναού συμμετείχαν, με πρόσκληση του Πατριάρχη, και αγιορείτες ιεροψάλτες, με επικεφαλής τον μακαριστό Ιερομόναχο Σπυρίδωνα Μικραγιαννανίτη.
Ο Κάστρο ζήτησε να σταλούν ορθόδοξα βιβλία από τα ο Άγιον Όρος, προκειμένου να μεταφραστούν στα ισπανικά, για να γνωρίσει ο λαός της Κούβας βαθύτερα την Ορθοδοξία.
Ο Φιντέλ εκδήλωσε επίσης την έντονη επιθυμία να επισκεφθεί το Άγιον Όρος.
Αυτό που δεν γνωρίζει ο πολύς κόσμος είναι ότι ο Κάστρο προερχόταν από πολύ πιστή καθολική οικογένεια.
 |
| Ο Φιντέλ Κάστρο σε νεαρή ηλικία |
Μέχρι τα μαθητικά χρόνια του ήταν και ο ίδιος πολύ πιστός. Η κατάσταση άλλαξε όταν φοίτησε σε κολλέγιο Ιησουϊτών μοναχών. Αυτά που είδε εκεί τον έκαναν να απομακρυνθεί από την πίστη και τον Ρωμαιοκαθολικισμό.
Προφανώς η φλόγα της πίστης δεν είχε σβήσει μέσα του. Προς το τέλος της ζωής του και μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, έκανε στροφή προς τον χριστιανισμό.
Είναι όμως γεγονός ότι ο Κάστρο είχε επαφή με την Ορθοδοξία και τους ναούς της αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, κατά τις επισκέψεις του στην Ορθόδοξη Ρωσία, έστω κι αν τότε ήταν ακόμη Σοβιετική Ένωση. Στην Αβάνα υπήρχε ορθόδοξος ναός για τις θρησκευτικές ανάγκες των πολυάριθμων κάποτε Ρώσων εργαζομένων. Πάλι οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν ότι την επίσκεψη του Πατριάρχη στην Αβάνα ακολούθησε επίσκεψη του Ευσέβιου Λεάλ, του χριστιανού συνεργάτη του Κουβανού προέδρου μαζί με τον Μητροπολίτη Μεξικού και Κούβας κ. Αθηναγόρα στο Άγιον Όρος. Ο κ. Λεάλ είχε συγκινηθεί βαθιά από το Άγιον Όρος και συχνά τα δάκρυά του κυλούσαν φανερά στο πρόσωπό του.
Ένα σταυρό δώρο στον Κάστρο
Όπως είχαν γράψει και ελληνικά ΜΜΕ, οι Αγιορείτες έστειλαν τότε στον Φιντέλ Κάστρο έναν ξυλόγλυπτο σταυρό και ένα διαμονητήριο – πρόσκληση για να επισκεφθεί, όποτε επιθυμούσε το Άγιον Όρος. Η επίσκεψη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, παρά την επιθυμία και των δύο πλευρών.
Οι αρχιτέκτονες Κώστας και Νίκος Φουρνάρης έβαλαν την σφραγίδα της ψυχής τους μαζί με την τεχνική γνώση, στον ναό του αγίου Νικολάου στην «αριστερή» Κούβα. Όλα αυτά μοιάζει να έγιναν μέσα από απρομελέτητες συμπτώσεις. Έτσι δρα ο Θεός. Δεν πληρώθηκαν ποτέ γι’ αυτό, ούτε σήμερα γνωρίζουν οι πολλοί τούτο το φωτεινό γεγονός.
Παρατηρώντας τον ηλικιωμένο κ. Νίκο, όσο μιλούσαμε και θυμόταν το ευλογημένο παρασκήνιο αυτού του συμβάντος, δείχνοντας τις φωτογραφίες της εποχής, μου αποκαλύφθηκε στο πρόσωπό του ένα χαριτωμένα θριαμβευτικό χαμόγελο. Πρόκειται για τον ταπεινό θρίαμβο ενός χριστιανού Έλληνα γιου και ενός πατέρα που ίσως στο μέλλον λησμονηθεί. Ο ταπεινός θρίαμβος που φέρει μια δύναμη που η γλώσσα αδυνατεί να περιγράψει και θα διαφαίνεται μεγαλειωδώς στους αιώνες, ως προσευχή “υπέρ των κτητόρων του ιερού ναού τούτου” του κουβανέζικου.
__________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ,
22.05.2019
Διαβάστε στη χθεσινή ανάρτηση την πρώτη συνέντευξη
Καλό Παράδεισο κύριε Νίκο μας!
Και πολύ καλά κάνετε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜοιάστε του...