* Πατρίδα των παππούδων μας.
Πατρίδα δική μας...
Το μήνυμα της κυβέρνησης Κεμάλ Ατατούρκ προς τις τουρκικές κοινότητες του εσωτερικού της, ήταν να απομακρυνθούν/εκδιωχθούν όλες οι ελληνικές μειονότητες που ήταν κοντά στα Μικρασιατικά παράλια και συγκατοικούσαν με Τούρκους. Έτσι χωρίς να περιμένουν την Συνθήκη της Ανταλλαγής των Πληθυσμών και τη Συνθήκη της Λοζάνης (ούτε καν είχαν αρχίσει οι συζητήσεις, ενώ η Συνθήκη υπογράφηκε μερικούς μήνες μετά) ξεκινούν οι διωγμοί. Μήνας Οκτώβριος του 1922.
Η Σπάρτη της Πισιδίας απείχε 300 χλμ. ανατολικά της Σμύρνης και περίπου 100 χλμ. βόρεια της Αττάλειας. Κατοικούσαν 35.000 άτομα εκ των οποίων 7.000 ήταν Έλληνες, 500 Αρμένιοι και οι υπόλοιποι Τούρκοι.
Στις 8 Οκτωβρίου 1922 μας πληροφορεί ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου ό,τι τον καλεί ο μουτασαρίφης της Σπάρτης και του δίνει διορία μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου 1922 να αποχωρήσουν όλοι οι χριστιανοί ορθόδοξοι από την Σπάρτη μέσω του σιδηροδρόμου Αϊδινίου-Σμύρνης έως το Αγιασολούκ (Παλαιά Έφεσος) όπου από εκεί πεζή θα έφταναν στο Κουσάντασι που θα περίμεναν ελληνικά πλοία για να τους παραλάβουν και να τους μεταφέρουν στην Ελλάδα.
Ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου γνωρίζοντας τις πολύ μεγάλες δυσκολίες της διαδρομής, αντέτεινε την αναχώρηση μέσω του λιμανιού της Αττάλειας αν και ήταν μια επικίνδυνη διαδρομή, αφού ληστές καραδοκούσαν σε αρκετά σημεία. Στο τέλος πείθει τις τουρκικές αρχές να αναχωρήσουν μέσω Αττάλειας με τη συνοδεία τούρκων χωροφυλάκων.
Η Παρασκευή 14 Οκτωβρίου 1922, ορίζεται ημέρα αναχώρησης. Ξημερώνει και όλοι οι χριστιανοί συγκεντρώνονται σε ένα σημείο της αγοράς που λέγεται «Σαμάμ παζαρί». Είναι βουρκωμένοι και συγκινημένοι. Ξέρουν ότι δεν θα επιστρέψουν ξανά στη Πατρίδα τους. Παίρνουν μαζί τους μόνο οικογενειακά και θρησκευτικά κειμήλια, ελάχιστο ρουχισμό και τρόφιμα για το μεγάλο και άγνωστο ταξίδι. Ένα μεγάλο καραβάνι γυναικόπαιδων ξεκινάει για το ταξίδι χωρίς επιστροφή. Τους συνοδεύουν 20 τούρκοι χωροφύλακες.
Μόλις ένα τέταρτο μετά την αναχώρησή τους δέχονται την πρώτη έρευνα-ληστεία για χρυσαφικά και λίρες. Η έρευνα κράτησε 2 ώρες γεγονός που τους οδήγησε να μην φτάσουν εγκαίρως στο Βουρδούρι που ήταν ο πρώτος καθορισμένος τους σταθμός και έτσι φτάσανε στο Κιόλ πασί, το τσιφλίκι του Σουλεϊμάν μπέη όπου το βράδυ 20 οικογένειες Σπαρταλήδων δέχτηκαν ληστρική επίθεση.
Η πομπή πότε με καθυστερήσεις πότε με αργό βήμα και πάντοτε με την προοπτική να ληστευτούν τα γυναικόπαιδα ανά πάσα στιγμή, προχωρεί σιγά-σιγά προς την Αττάλεια.
Τρίτη 18 Οκτωβρίου 1922. Προχωράνε προς την κωμόπολη Παγιάμ-Αγατζή όπου υπήρχε και υποδιοίκηση Χωροφυλακής και ήταν τα σύνορα μεταξύ των επαρχιών Σπάρτης και Αττάλειας. Προσπαθούν να ανασυνταχθούν. Έχουν πολύ δρόμο ακόμα μπροστά τους. Μένουν 2 μέρες στη κωμόπολη. Ακολουθεί έρανος μεταξύ τους με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί ένα ποσό 600 χάρτινων λιρών για να νοικιάσουν 10 δίτροχα αμάξια, 20 γαϊδούρια και 12 βοϊδάμαξες προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν για την πορεία τους προς την Αττάλεια που είχε και τα πιο επικίνδυνα σημεία της διαδρομής.
Στις 20 Οκτωβρίου η πομπή των Σπαρταλήδων ξεκινάει και πάλι με τη συνοδεία 20 Σπαρταλήδων χωροφυλάκων, 12 Ατταλειωτών και των διοικητών τους και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα την επομένη 21 Οκτωβρίου εισέρχεται στην Αττάλεια. Η πρώτη φάση της Οδύσσειας έχει πραγματοποιηθεί.
Οι πρόσφυγες που έχουν συγκεντρωθεί πλέον στην Αττάλεια, υπολογίζονται πλέον σε 7.000 γιατί έχουν συγκεντρωθεί και από το Βουρδούρι, το Νησί, την Πάρλα, αλλά και από το Αϊδίνι, το Ναζλή και το Ντενισλή. Τακτοποιούνται σε χριστιανικά σπίτια και καταλύματα περιμένοντας τα ελληνικά πλοία να έρθουν να τους πάρουν.
Νηστικοί και άρρωστοι, μικροί και μεγάλοι περιμένουν τα πλοία της σωτηρίας που έρχονται 3 τον αριθμό, στις 4 Νοεμβρίου 1922, χωρίς να φέρουν την ελληνική σημαία και με τη συνοδεία αμερικανικού αντιτορπιλικού για συνοδεία και ασφάλεια.
Κυριακή 6 Νοεμβρίου. Οι πρόσφυγες έχουν επιβιβαστεί στα πλοία και αποχαιρετούν την Αττάλεια. Ο Παπαϊωακείμ αναλογίζεται: «..Φεύγουμε βαθύτατοι πικραμένοι. Πληρώνουμε τα σφάλματα των μεγάλων. Πηγαίνουμε να βρούμε καταφύγιο στη μητέρα Ελλάδα. Υπό την σκιά της ακροπόλεως ίσως, στην Αθήνα, όπου πολλοί συμπατριώτες μας παλαιότερα είχαν σπουδάσει και όταν είχαν γυρίσει μας μιλούσαν γι’ αυτήν. Ξέρουμε ότι είμαστε πρόσφυγες. Τώρα γλιτώνουμε το μαχαίρι του Τούρκου, αλλά είμαστε γυμνοί. Μας μένει μόνον η ψυχή μας. Οι Σπαρταλήδες ήταν πάντα ικανοί να δημιουργούν από το μηδέν περιουσίες. Τουλάχιστον θα είμαστε ελεύθεροι…»
Μετά ταξίδι 2 ημερών τα 3 πλοία φθάνουν στη Ρόδο. Τότε λαμβάνουν εντολή, το ένα πλοίο να μοιράσει τους πρόσφυγες στα άλλα δύο πλοία, ώστε ναγυρίσει στη Μυρσίνα άδειο για να παραλάβει τους άνδρες Σπαρταλήδες που είχαν γυρίσει από την εξορία και τα μέρη της Καισάρειας και είχαν συγκεντρωθεί στο λιμάνι της Μερσίνας περιμένοντας και εκείνοι το πλοίο της δικής τους σωτηρίας.
Έτσι σε κάθε καράβι «στοιβάζονται» πλέον 3.500 άτομα. Το ένα πλοίο παίρνει εντολή να αποβιβάσει τους επιβάτες του στις Σπέτσες και την Ύδρα και αναχωρεί.
Στο άλλο πλοίο που βρίσκεται ο Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου αναχωρεί από τη Ρόδο και φθάνει στις 10 Νοεμβρίου στη Πάρο. Υπάρχει εντολή να αποβιβάσει 2.000 πρόσφυγες. Κατέρχονται 1.500. Αναχωρεί και πάλι και στις 12 Νοεμβρίου φτάνει στη Νάξο. Αποβιβάζονται 1.000 πρόσφυγες. Στις 15 Νοεμβρίου φτάνει στη Μύκονο. Αποβιβάζονται 700 άτομα. Αναχωρεί για Πειραιά. Τώρα έχουν απομείνει στο καράβι μόνο 300 Σπαρταλήδες. Την επομένη 16 Νοεμβρίου 1922, οι τελευταίοι Σπαρταλήδες πρόσφυγες αποβιβάζονται στον Πειραιά.
Μια νέα ημέρα ξημερώνει γι’ αυτούς με ένα άγνωστο μέλλον. Πρώτη προτεραιότητα η στέγαση και η τροφή.
ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ.
13 μήνες μετά γίνονται τα εγκαίνια (9 Δεκεμβρίου 1923) του συνοικισμού ΙΩΝΙΑ που πρώτοι εγκαταστάθηκαν οι Σπαρταλήδες πρόσφυγες.
Δεν στέριωσαν όμως μόνο στην Αττική. Άφησαν το αποτύπωμά τους, την σφραγίδα τους, στον οικισμό Ν. Σπάρτη της Κοζάνης (καταστράφηκε στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), στην Ύδρα, στις Σπέτσες, στην Ρόδο, στην Αραβησσό της Πέλλας όπου δημιούργησαν και Ταπητουργείο στη Θεσσαλονίκη κ.α.
* Μια απόδοση τιμής στον παππού μου Λουκά Λουκίδη που 98 χρόνια πριν, αυτές τις μέρες, ήταν στο καραβάνι που ξεκίνησε από την Σπάρτη της Πισιδίας για την Μεγάλη Πορεία προς την μητέρα Πατρίδα.
Εξαιρετικό! Οποίος ηρωισμός αυτών των ανθρωπων!
ΑπάντησηΔιαγραφή