Κυριακή 29 Μαΐου 2016

"Πάρθεν η Ρωμανία" (Κ. Π. Καβάφης) 29 Μαΐου 1453. Η συγκλονιστικότερη μέρα του νεότερου Ελληνισμού...

Πάρθεν η Ρωμανία (Κ. Π. Καβάφης) 29 Μαΐου 1453. Η συγκλονιστικότερη μέρα του νεότερου Ελληνισμού.


Πάρθεν η Ρωμανία (Κ. Π. Καβάφης) 
29 Μαΐου 1453. Η συγκλονιστικότερη ημέρα 
του νεότερου Ελληνισμού. 
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Ενότητες
1. Πρόλογος
2. 29 Μαΐου 1453. Η συγκλονιστικότερη ημέρα του νεότερου Ελληνισμού.
3. Πάρθεν (1921) Κ. Π. Καβάφης
4. Πάρθεν η Ρωμανία (Δημοτικό τραγούδι του Πόντου)
5. Βίντεο: «Του μικρού Βλαχόπουλου, Η Ρωμανία Επάρθεν». Από την παράσταση-αναδρομή στο Ελληνικό τραγούδι: «και με φως και με θάνατον / ακαταπαύστως» που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιούνιο του 1994. Στη λύρα ο Μιχάλης Καλλιοντζίδης. Τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας. Συγκλονιστική η Αφήγηση της Λυδία Κονιόρδου!
6. Βίντεο: «Κ. Π. Καβάφης, «Πάρθεν» / C. P. Cavafy, «It was taken» (1921)»
7. Ανάγνωση «Πάρθεν» διαβάζει: ο Σαββίδης Γ. Π., Ανέκδοτη ηχογράφηση.

1. Πρόλογος

Ένα ποίημα του Κ.Π. Καβάφη, έτσι για να μας θυμίζει κάποια πράγματα. Tο ποίημά του «Πάρθεν», γραμμένο στο 1921, είναι εκμυστήρευση του ποιητή για την εντύπωση που του προξένησε το διάβασμα των ιστορικών δημοτικών μας τραγουδιών, και ιδιαίτερα ενός που είναι γραμμένο στο γλωσσικό ιδίωμα της Τραπεζούντας και σχετίζεται με την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και της Θεσσαλονίκης.

«Σύμφωνα και με τον Ξενοφώντα Κοκόλη, στο «Πάρθεν» «περιέχεται η εκτενέστερη μέσα στο σύνολο του καβαφικού ποιητικού έργου ενσωμάτωση ασύμβατου γλωσσικού υλικού», ενσωμάτωση η οποία, ως γεγονός και μόνον, αρκεί για να δικαιολογηθεί η άποψη, διατυπωμένη από τον Ζήσιμο Λορεντζάτο, «ότι το Πάρθεν «γενετικά δεν ανήκει πουθενά»»[Παρατίθεται από τον Ξ. Κοκόλη, ό.π., σ. 41.]. Την αίσθηση, δε, της μοναδικότητας που μας αφήνει το «Πάρθεν», ο Ξ. Κοκόλης υποστηρίζει πειστικά πως «την χρωστούμε στο είδος τού υλικού που ενσωματώνεται», με άλλα λόγια, στην «κατασκευαστική τόλμη» τού Καβάφη να αναμείξει φράσεις, όχι λέξεις απλώς, «της ποντιακής διαλέκτου με τα συντηρητικά ελληνικά του υπόλοιπου κειμένου». Στην προρρηθείσα γλωσσική μοναδικότητα, σε συνδυασμό με μια αντίστοιχη άπαξ, ουσιαστικά, ρητή αναφορά από τον Καβάφη στον «ψυχολογικό κόμπο Άλωση της Πόλης» αποδίδεται το γεγονός ότι το ποίημα, αν και άρτιο τεχνικά, παρέμεινε ανέκδοτο.»[1]

Το «Πάρθεν» αποτελεί κορυφαίο και μάλιστα μοναδικό δείγμα τού διακειμενικού διαλόγου προσωπικής και δημοτικής ποίησης στο έργο του Καβάφη, δείγμα ανήκον στην ώριμη καλλιτεχνική του περίοδο. Ο τίτλος του ποιήματος του Καβάφη «Πάρθεν» σημαίνει «επάρθη», δηλαδή έπεσε στα χέρια των Τούρκων η Κωνσταντινούπολη.


2. 29 Μαΐου 1453. Η συγκλονιστικότερη ημέρα του νεότερου Ελληνισμού. 

Η Κωνσταντινούπολη, η Πόλη των πόλεων έπεσε στα χέρια των εχθρών. Τέτοια η θλίψη του Ελληνισμού, που απ' άκρον εις άκρον της Αυτοκρατορίας όλοι θρήνησαν με τον τρόπο τους την Άλωση της Ρωμανίας (Βυζαντινής Αυτοκρατορίας).

Σαν έπεσε τελειωτικά η Πόλη στα χέρια των Τούρκων, ο πόνος κι ο καημός ήταν μεγάλος. Κι έγινε τραγούδι ο πόνος και θρήνος ο καημός. Κι αν η άλωση ήταν γεγονός, η ελπίδα πως κάποια μέρα... πάλε με χρόνια και καιρούς... έμειναν πάντα...

«Ρωμανία» αποκαλούνταν τότε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αφού «Βυζάντιο» είναι μεταγενέστερος όρος. Στον Πόντο, ένα πουλί μεταφέρει τα μαντάτα στους κατοίκους. Γνωρίζοντας, ότι μεταφέρει κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο, κανείς δεν τολμά να πάει να πάρει το μήνυμα που έχει αφήσει το πουλί.

Μόνο ένα παιδί - συνήθως χήρας γιός - πηγαίνει το διαβάζει και αναγγέλλει αυτός τα τρομερά νέα στον εκεί Ελληνισμό... «Αϊλί εμάς και βάι εμάς η Ρωμανία πάρθεν...». Ωστόσο, στο τέλος υπάρχει και το αισιόδοξο μήνυμα: «Η Ρωμανία αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο...»

Να σημειώσουμε ότι το «πάλι με χρόνους με Καιρούς πάλι δικά μας θα 'ναι» δεν το είπαν Έλληνες αλλά Ρωμιοί. Δηλαδή κάτοικοι της βυζαντινής αυτοκρατορίας που δεν είχαν την τοπικιστική αντίληψη που έχουμε εμείς σήμερα ως Έλληνες. Η Πόλη ανήκει στους κατοίκους της βυζαντινής αυτοκρατορίας που είχαν κοινό χαρακτηριστικό την Χριστιανική Πίστη.

3. Πάρθεν (1921) Κωνσταντίνος Π. Καβάφης 

Ο μεγάλος Αλεξανδρινός εισάγει μέσα σε μια ήρεμη σχετικά εξιστόρηση, ένα άλλο στοιχείο, εποχικό, από μια απόμακρη, από ελληνική, τραπεζούντια σκοπιά. Και τότε η αφήγηση στην ντοπιολαλιά κάνει απολύτως οικείο τον ιστορικό χωροχρόνο, η δραματικότητα της όλης σύνθεσης εκτινάσσεται, το ΠΑΡΘΕΝ απογειώνεται ως μονολεκτική τραγωδία. Αναρωτιέμαι, για ποιο λόγο ο Καβάφης δεν κοινοποίησε αυτό το αριστουργηματικό ποίημά του, αλλά προτίμησε να το κρατήσει στην άκρη; [2]

Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) Εγράφη Μάρτιον 1921, εν έτος προ της καταστροφής της Σμύρνης και του Ελληνισμού του Πόντου.

Αυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
για τ' άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.

Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης
«Πήραν την Πόλη,πήραν την· πήραν την Σαλονίκη».

Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,
«ζερβά ο βασιληάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κ' είπε να πάψουν πια
«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη.

Όμως απ' τ' άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρυνών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.

Μα αλοίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
με στο «φτερούλιν αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ· μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ' την ρίζαν».

Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.

«Σίτ' αναγνώθ' σίτ' ανακλαίγ' σίτ' ανακρούγ' την κάρδιαν.
Ν' αοιλλή εμάς να βάϊ εμάς η Ρωμανία πάρθεν».[3]

Και το δημοτικό ποίημα στο οποίο αναφέρεται ο Κ.Π. Καβάφης

4. Πάρθεν η Ρωμανία (Δημοτικό τραγούδι του Πόντου)
Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν' από την Πόλην·
ουδέ στ' αμπέλια κόνεψεν ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και-ν εκόνεψεν α σου Ηλί' τον κάστρον.

Εσείξεν τ' έναν το φτερόν σο αίμα βουτεμένον,
εσείξεν τ' άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον,

Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ' ο μητροπολίτης·
έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.

Σίτ' αναγνώθ' σίτε κλαίγει, σίτε κρούει την καρδίαν.
«Αλί εμάς και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!»

Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρια
κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται,

-Μη κλαίς, μη κλαίς Αϊ-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι
-Η Ρωμανία πέρασε, η Ρωμανία 'πάρθεν.

-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.

5. Βίντεο: ♪✪♪ «Του μικρού Βλαχόπουλου, Η Ρωμανία Επάρθεν». Από την παράσταση-αναδρομή στο Ελληνικό τραγούδι: «Και με φως και με θάνατον ακαταπαύστως» που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιούνιο του 1994. Στη λύρα ο Μιχάλης Καλλιοντζίδης. Τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας. Συγκλονιστική η Αφήγηση της Λυδία Κονιόρδου!


6. Βίντεο: «Κ. Π. Καβάφης, «Πάρθεν» / C. P. Cavafy, «It was taken» (1921)» Ένα πολύ ωραίο βίντεο από το Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Ευόσμου Θεσσαλονίκης. 


7. Ανάγνωση «Πάρθεν» διαβάζει: ο Σαββίδης Γ. Π., Ανέκδοτη ηχογράφηση,
Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 1990. εδώ

Παραπομπές:
1. Η Αυγή Online - Καβάφης και δημοτικό τραγούδι
2. oikologein.blogspot.gr
3. kavafis.gr. Επίσημος Δικτυακός Τόπος του Αρχείου Καβάφη
♪♫ Βίντεο www.youtube.com
Σοφία Ντρέκου / Αέναη επΑνάσταση

Δείτε αν επιθυμείτε...



στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)