* Ένας καταξιωμένος εκπαιδευτικός μιλά για τον Γέροντα Αμβρόσιο Λάζαρη

Δεν ήρθαμε στη γη 
για να εγκατασταθούμε μόνιμα…
Είμαστε πάροικοι

Ο καθηγητής Μιχάλης Λεβέντης εξηγεί πόσο σημαντική είναι η γνωριμία με τον εαυτό μας, τονίζει την ανάγκη πυξίδας στη ζωή μας και μιλά για τη γνωριμία του με τον γέροντα της Μονής Δαδίου, Αμβρόσιο

Ένας εκπαιδευτικός παίρνει αφορμές από την πνευματική ζωή για να συναντήσει τους ανθρώπους

Η διδασκαλία στους νέους ανθρώπους δεν συνιστά μια εύκολη εργασία, στην οποία ο παιδαγωγός ακολουθεί όσα έμαθε από την εκπαίδευσή του και όσα είναι γραμμένα στα βιβλία. Δεν πρόκειται για ένα κουστούμι που κάνει σε όλους. Χρειάζεται προσωπική δουλειά από τον δάσκαλο σε κάθε μαθητή ξεχωριστά και αυτό τις περισσότερες φορές, σοφά δεν γίνεται αντιληπτό από τον μαθητή. Εκεί τελικά επιβεβαιώνεται η μαεστρία του δασκάλου. Χρειάζεται ωστόσο, στη σχέση μαθητή-δασκάλου όλων των εποχών και σε πάσης φύσεως διδασκαλία, να τηρείται ένας ηθικός νόμος. Γι’ αυτόν μιλά ο Χριστός, όταν επισήμανε στους νομικούς της εποχής, να τηρούν οι ίδιοι τους νόμους και τις διδασκαλίες, και όχι να καμαρώνουν στις πρωτοκαθεδρίες. Μόνο έτσι γίνεται πιστευτή μια διδαχή στους ανθρώπους. Συναντήσαμε έναν δάσκαλο με έγνοια και ευθύνη για τους μαθητές του αλλά και για τους ανθρώπους. Είναι εκπαιδευτικός σε δημόσιο σχολείο στην Ελευσίνα, έχει σπουδάσει ψυχολογία στο Παρίσι και έχει πλούσιο συγγραφικό έργο. Η συνάντησή του μ’ έναν αληθινό άνθρωπο του Θεού, τον γέροντα Αμβρόσιο, τον εφοδίασε με έμπνευση. Την έμπνευση δεν την άφησε να ξεθυμάνει και προσπαθεί να την ενεργεί στο πλησίασμά του με τον καθένα που θα συναντήσει στη ζωή. Ξεκίνησε η συζήτησή μας με τον κ. Μιχάλη Λεβέντη από έναν λόγο που τόνιζε με έμφαση σε προηγούμενη κουβέντα μας, πως δηλαδή δεν μπορεί να έχει πρόοδο πνευματική ο άνθρωπος, αν δεν κάνει ειλικρινή και θαρραλέα στροφή μέσα του, προκειμένου να μάθει ποιος πράγματι είναι. 

Ναι, έτσι πιστεύω. Όταν ο άνθρωπος δεν προσπαθεί συνεχώς να γνωρίζει τον εαυτό του, τότε δεν μπορεί να υπερβεί τα πάθη του και μένει δέσμιός τους. Είναι τότε ο ίδιος το πάθος που εκδηλώνει, και ταλαιπωρεί άλλους ή ταλαιπωρείται ο ίδιος, χωρίς να μπορεί να σπάσει την αλυσίδα των λαθών του, που κάποτε είναι φρικτά ή αποτρόπαια, ώστε κάποια στιγμή να καταφέρει να φέρεται ως Άνθρωπος. 

Τι σημαίνει η «γνώση του εαυτού» και πόσο είναι δυνατόν να μάθουμε ποιοι είμαστε στ’ αλήθεια; Γιατί, από ό,τι διαπιστώνουμε γύρω μας, απ’ τους πιο μεγάλους μέχρι τους νεότερους, δυσκολευόμαστε να εμβαθύνουμε έστω και στα βασικά.

Λόγω της κακής μας αγωγής, στο σπίτι πρωτίστως αλλά και μετά, στο σχολείο ή γενικώς με τους άλλους, οι άνθρωποι κυκλοφορούμε με την ψευδαίσθηση πως «ξέρουμε». Ωστόσο δεν είμαστε γνώστες ούτε της μονόπλευρης, και άρα περιορισμένης, αντιμετώπισης της ζωής και του κόσμου, ούτε του εγωισμού μας. Οι πιο πολλοί στερούμαστε πυξίδας και μάλιστα δεν γνωρίζουμε, όπως οι παλιοί, να διαβάζουμε τη θάλασσα και τον καιρό. Αφήστε που αρκετοί έχουμε ξανοιχτεί στο πέλαγος χωρίς καπετάνιο και ναύτες έμπειρους. 

Να συμπεράνω πως νιώθετε μια απογοήτευση για την κατάστασή μας;

 Όχι, δεν ανήκω σ’ εκείνους που αφήνονται να επηρεάζονται από τα στραβά του κόσμου μας. Αυτόν τον κόσμο κληθήκαμε να τον μάθουμε και να υπηρετήσουμε, όχι να τον φοβόμαστε ή να τον αποφεύγουμε. Αντίθετα, θέλω ακριβώς να προλάβω όσους για κάποιον λόγο δεν βλέπουν φως, παρασύρονται από το ρεύμα και τα παρατούν.

Θα ήταν καλό κ. Λεβέντη να μας αναλύατε αυτό το "τον κόσμο μας κληθήκαμε να τον μάθουμε και να τον υπηρετήσουμε";

Δεν ήρθαμε στη γη για να εγκατασταθούμε μόνιμα – είμαστε πάροικοι στο χώμα που πατάμε: η πιο μεγάλη αλήθεια μας. Δεν είναι στόχος μας να ακολουθούμε τυφλά και να θαυμάζουμε κάποιους παράφρονες ισχυρούς – εάν το κάνουμε, γινόμαστε ίδιοι μ’ αυτούς, να μην αμφιβάλλουμε. Δεν ήρθαμε για να φανατιζόμαστε και να διαχωριζόμαστε στους «δικούς μας» και «τους άλλους» – υποτιμάμε τον άνθρωπο και δεν ανήκουμε πουθενά τότε. Δεν ήρθαμε για να φτιάχνουμε και να πουλάμε όλο και πιο εξελιγμένα όπλα, ώστε να εξοντώνουμε τα ανθρώπινα πλάσματα, τα ζώα, τη φύση – η πιο μεγάλη τρέλα μας. Δεν ήρθαμε για να εξαχρειωνόμαστε ρίχνοντας στη θέση του κτήνους παιδιά, γυναίκες, ανθρώπους που δεν μας αρέσουν για κάποιο λόγο ή είναι πιο αδύναμοι – διότι γινόμαστε κτήνη εμείς. Δεν ήρθαμε για να περιφρονούμε ή να κακοποιούμε την ομορφιά που συναντάμε παντού στη γη, να μην τιμάμε ή να μην εκτιμάμε την τέχνη που φτιάχνουν όσοι αναζητούν «τον έμβρυο Παράδεισο και τους πριν από αυτόν» – πόσα «δεν» είπα;

Και τι νομίζετε ότι μας σώζει από τον καταστροφικό μας εαυτό;

Μας σώζει ο Χριστός. Τίποτε άλλο. Υπογραμμίστε το, σας παρακαλώ. Ο π. Αμβρόσιος Λάζαρης (+2006), ο μέγας αυτός γέροντας του Παρνασσού, ο πνευματικός της ιεράς Μονής Παναγίας της Γαυριώτισσας του Δαδίου, έλεγε πως δύο πράγματα μπορούν να μας δώσουν τη σωτηρία: η καλή μας προαίρεση και το έλεος του Θεού. Ας το πω αλλιώς: Εφόσον θέλω να μάθω ποιος είμαι και το προσπαθώ έντιμα παρ’ όλες τις δυσκολίες που μου τυχαίνουν, σώζομαι. Γιατί ο Θεός θα με δει οπωσδήποτε, όπως είδε τον Ζακχαίο, και θα με ελεήσει ερχόμενος στο σπίτι μου – θα έρθει δηλαδή μέσα μου, “είναι” τότε μέσα μου και από εκεί εμφανίζεται. Αντίθετα, αν δεν μου αρέσει κάτι τέτοιο και προτιμώ να κάνω τα εγωιστικά δικά μου (να κατηγορώ και να εκμεταλλεύομαι τους άλλους, να ψεύδομαι, να διαστρέφω την ιστορία και να παραμένω ημιμαθής γιατί έτσι με βολεύει, να κοροϊδεύω πρώτα εμένα τον ίδιο που φέρω Θεό μέσα μου και γενικά να μένω κολλημένος στα υλικά και εφήμερα), μένω στη γωνιά μου και κοιμάμαι με τα μάτια ανοιχτά, περιμένοντας τον θάνατο και αγνοώντας την ανάσταση. 

Τι θα είχατε να προτείνετε αντί όλων αυτών; Πώς να βλέπουμε αλλιώς τα πράγματα και να μην παρασυρόμαστε; Πού να στηριζόμαστε;

Κατ’ αρχήν, προτείνω αυτό που μόλις είπατε: να δοκιμάσουμε να βλέπουμε αλλιώς. Αν μέχρι τώρα αντιμετωπίζαμε μέσα στον χρόνο με τον ίδιο, μονότονο τρόπο μια κατάσταση ή έναν άνθρωπο, π.χ. να μιλάμε ασταμάτητα χωρίς να τον ακούμε ή να ρίχνουμε το φταίξιμο πάντοτε στους άλλους για κάτι, ας μπούμε στον κόπο κάποια στιγμή να πιάσουμε επαφή με το παρόν και, με την όποια συνειδητότητα έχουμε κατακτήσει, ας αναρωτηθούμε πώς μπορούμε εμείς να πάρουμε την ευθύνη και να φερθούμε διαφορετικά. Αλλά αυτό θέλει κότσια. Το να κάνουμε πίσω σε μια διαφωνία και να προσπαθούμε να καταλάβουμε τον συνάνθρωπο, ιδίως τον «εχθρό», δεν είναι εύκολο. Το εγώ μας είναι πανίσχυρο και δεν βλέπει πως η σημαία που έχει στη διάθεσή του είναι ένα φτηνό πανάκι. Το να είμαστε ελεύθεροι, εξωτερικά και εσωτερικά, είναι ο μόνος τόσο αξιόλογος στόχος για να ζούμε αξιοπρεπώς.

Σε αυτή την μάχη σώμα με σώμα με τον εαυτό μας, υπάρχει κατά τη γνώμη σας, βοήθεια από κάπου;

Ναι. Να διαβάζουμε χρήσιμα για την ψυχή μας βιβλία – όχι να ξοδεύουμε τον λίγο χρόνο μας σε εκπομπές της τηλεόρασης, για παράδειγμα, που αποπροσανατολίζουν. Να ρωτάμε ειδικούς. Να μην εφησυχάζουμε. Να κάνουμε την αυτοκριτική μας θαρραλέα και ειλικρινά. 

Έχετε σπουδάσει ψυχολογία και ασχολείσθε με την ειδικότητα αυτή για χρόνια: Πώς καταφέρνετε και ξεπερνάτε σήμερα τα όποια εμπόδια η ζωή φέρνει μπροστά σας; Απευθύνεστε σε κάποιον συνάδελφο όταν βρίσκεστε κι εσείς στα δύσκολα; Ρωτάτε φίλους που εμπιστεύεστε; Σας βοηθούν τα βιβλία; Έχετε γράψει μάλιστα δυο τόμους με την βιογραφία του μακαριστού γέροντα Αμβροσίου

Είμαι έτοιμος και ανοιχτός σε κάθε βοήθεια, όταν τη χρειάζομαι, και δεν διστάζω να τη ζητώ. Με βοηθά να γράφω και να εμπιστεύομαι φίλους και τον πνευματικό μου για τα γραπτά μου. Θα σας αναφέρω ωστόσο ένα παράδειγμα πνευματικής βοήθειας από άνθρωπο σε άνθρωπο που με εμπνέει και το αναφέρω στη βιογραφία του γέροντα Αμβροσίου στην οποία αναφερθήκατε. Ο π. Αμβρόσιος είχε στενή σχέση με τον μακαριστό επίσκοπο Σισανίου και Σιατίστης Αντώνιο, ένα μεγάλο σύγχρονο γέροντα, τον οποίο ξεχώριζε στην ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο επίσκοπος επισκεπτόταν συχνά τον γέροντα Αμβρόσιο και τον συμβουλευόταν σε κάποια θέματα για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε στην επισκοπή του, αλλά και όταν κατέβαινε στη σύνοδο και χρειαζόταν τη συμβουλή του. Όποιος τους γνώριζε από κοντά θα εκπλησσόταν από την αμοιβαία αγάπη και ταπείνωση που είχαν.

 

Παίρνω λοιπόν αφορμή να σας ζητήσω να σκιαγραφήσετε τον Γέροντα Αμβρόσιο

Δύσκολα μπορεί να μιλήσει κάποιος για έναν τέτοιον άνθρωπο – άγιο για τη συνείδηση εκείνων των πολλών που τον γνωρίσαμε. Εμένα με βοήθησε στη σχέση μου με τον Χριστό και την Παναγία, διότι πέτυχε αυτό που ήταν και ο στόχος του για όλους όσοι τον πλησίαζαν: με στερέωσε κοντά τους. Πρόκειται για έναν μεγάλο Πατέρα της πίστης μας, στον οποίο ο Θεός είχε δώσει πολλά χαρίσματα. Ήταν όπως ο άγιος Πορφύριος, με τον οποίο ήταν φίλοι, ή ο άγιος Παΐσιος, ή ο άγιος Ιάκωβος. Θα ήθελα να προτρέψω θερμά τους αναγνώστες σας να μάθουν περισσότερα γι’ αυτόν.

Εάν με λίγες φράσεις προσπαθούσατε να τονίσετε κάτι ιδιαίτερο για τη ζωή του, τι θα ήταν αυτό;

Ήταν σχεδόν αγράμματος, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει θεοδίδακτος. Χωρίς να παραγνωρίζει την αξία του σώματος, νοιαζόταν πρωτίστως για την ψυχή και την τροφοδοσία της, που την ήθελε συνεχή. Ειλικρινής και απλός, αυθεντικός και έντιμος, δυνατός και άφοβος, ευωδίαζε το στόμα του με όσα έλεγε και ευωδίαζε το σώμα του όσο ζούσε, ενώ τα θαυμαστά της ζωής του υπήρξαν (και είναι ακόμη, δεκατρία χρόνια μετά την κοίμησή του) πολλά. Τέτοιες μορφές-πρότυπα μας χρειάζονται σήμερα ιδιαίτερα.ς υς ειδικορχίμησή του) πολλά. ε

Συμφωνήσαμε με τον κ. Μιχάλη Λεβέντη και ήρθε νοερά ο λόγος του αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου που λέει ότι “πρέπει να βρούμε ένα ήσυχο τόπο μια ήσυχη ώρα για να βρούμε την ησυχία μέσα μας κι έτσι να μάθουμε τον εαυτό μας”.

Κι όταν τον μάθουμε ίσως τότε ν’ αποκτήσουμε την ευαισθησία ν’ αντιλαμβανόμαστε την ευωδία κάποιων ανθρώπων, ταπεινών και αγίων.

__________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 07.08.2019