* Επιτρέπεται ένας πιστός να νοσεί ψυχικά; (π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος)

Ο μακαριστός Γέροντας, Αρχ. π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος ρωτήθηκε κάποτε αν επιτρέπεται να παίρνουν φάρμακα οι Χριστιανοί.

Διότι πολλοί ισχυρίζονται ότι το άγχος, η κατάθλιψη, η μελαγχολία και γενικότερα οι ψυχοπάθειες θεραπεύονται μόνο με πνευματική ζωή, δηλ. με προσευχή, εκκλησιασμό, εξομολόγηση, Θεία κοινωνία κλπ. 

Η απάντησή του ήταν ξεκάθαρη:
 
Όταν χρειάζεται και το κρίνουν οι γιατροί ως απαραίτητα, πρέπει να τα παίρνουν και οι Χριστιανοί. 

Μα τι μπορούν να κάνουν τα φάρμακα στην ψυχή του ανθρώπου; 

Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι τα λεγόμενα ψυχοφάρμακα δεν μπορούν να δώσουν στην ψυχή του πονεμένου ανθρώπου παρηγοριά, ελπίδα και να απαλλάξουν την συνείδηση ενός ανθρώπου από τις τύψεις των αμαρτιών που διέπραξε. Αυτά τα δωρήματα μόνον «άνωθεν καταβαίνουσι, εκ του Πατρός των φώτων».

 Τότε γιατί είπατε ότι χρειάζονται τα ψυχοφάρμακα; 

Ακούστε: Άγχος ή κατάθλιψη δεν εμφανίζουν οι άνθρωποι μόνον από παράγοντες όπως: 

από θάνατο συγγενούς 

ή ακόμη από μια οικονομική καταστροφή 

ή καταπίεση και εξουθένωση της προσωπικότητας τους κ.τ.λ.

Αλλά από παράγοντες που ξεκινούν από το νευρικό σύστημα (εγκέφαλο) του ανθρώπου. 

Δηλ. από διαταραχή των ανώτερων λειτουργιών του εγκεφάλου, όπως της σκέψης, του συναισθήματος, της βούλησης κ.τ.λ. 

Αυτού του τύπου το άγχος, ή η κατάθλιψη κ.τ.λ. βελτιώνονται ή και θεραπεύονται με τα ψυχοφάρμακα, φάρμακα δηλ. τα οποία δρουν στις λειτουργίες του εγκεφάλου με σκοπό να τις επαναφέρουν στον κανονικό τους ρυθμό. 

Για να το πω με απλά λόγια: Πολλοί από τους Χριστιανούς εστιάζουν την προσοχή τους στο άυλο συστατικό του ανθρώπου δηλ. την ψυχή, αποδίδοντας μόνο σ’ αυτή τις ψυχικές ασθένειες και έτσι έχουν την εντύπωση ότι τα φάρμακα δεν μπορούν να επιδράσουν στο άυλο. 

Λησμονούν όμως, ότι ο άνθρωπος έχει και σώμα. Και επειδή ο εγκέφαλος μέσω του οποίου εκδηλώνεται η ψυχή, είναι όργανο του σώματος, με υλικά μέσα (δηλ. με φάρμακο) πρέπει να αντιμετωπιστούν οι διαταραχές του.

Τι εννοείτε όταν λέτε ότι η ψυχή εκδηλώνεται μέσω του εγκεφάλου;

Μια εικόνα που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε για να περιγράψουμε τη σχέση ψυχής και εγκεφάλου είναι του βιολιού με τον βιολιτζή. Όπως δεν μπορεί να βγάλει καλή μουσική και ο καλλίτερος βιολιστής, αν το βιολί είναι σπασμένο ή ξεκούρδιστο, κατά τον ίδιο τρόπο και η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν θα είναι άρτια αν ο εγκέφαλο του παρουσιάζει κάποια διαταραχή, οπότε δεν θα μπορεί να εκδηλωθεί σωστά η ψυχή. Τη διαταραχή ακριβώς αυτή του εγκεφάλου προσπαθεί η ιατρική να τη διορθώσει με τα φάρμακα και να υποβοηθήσει την ψυχή να εκδηλώνεται σωστά.

Να σας ρωτήσω κάτι άλλο. Δεν μπορεί η έντονη μυστηριακή ζωή ή η θερμή προσευχή να θεραπεύσουν τις διαταραχές αυτές του εγκεφάλου;

Βεβαίως ο Θεός μπορεί να κάνει θαύμα και σ’ αυτές τις παθήσεις. Το ερώτημα όμως το οποίο ετέθη στην αρχή ήταν άλλο το αν δηλαδή επιτρέπεται η χρήση ψυχοφαρμάκων από τους Χριστιανούς. Και σ’ αυτό απαντώ αναμφίβολα ΝΑΙ.  

Παράλληλα όμως σας ερωτώ και γω. Γιατί δεν υποβάλλετε το ίδιο ερώτημα και για το βρογχικό άσθμα π.χ. ή το έκζεμα ή την ημικρανία κ.τ.λ. Ας το καταλάβουμε επιτέλους ότι το άγχος ή μελαγχολία κ.τ.λ. δεν προέρχονται μόνο από διαταραχή της ψυχής, αλλά και από διαταραχή του εγκεφάλου ή από συνδυασμό των δύο. 

Στην τελευταία περίπτωση χρειάζεται και ψυχολογική υποστήριξη (επίλυσης προβλημάτων, συμπαράσταση ανιδιοτελής διακριτική για να μην αισθάνονται οι ασθενείς δύσκολα από τις εκδηλώσεις της αγάπης μας, εξέταση από καταρτισμένο ευσεβή ψυχίατρο, ο οποίος και θα τους διαφωτίσει για τη φύση των ενοχλημάτων, επίκληση της Θείας Βοήθειας και παράλληλα θεραπευτική αγωγή.

(Από τη ζωή και διδασκαλία του πατρός Επιφανίου «Υποθήκες Ζωής") 

***

Δείτε κι αυτό:

Τόν πιστό εὔλογα ἀπασχολεῖ πῶς θά σταθῆ ἀπέναντι στά ψυχιατρικά του προβλήματα στή βάση τῆς πίστεως. Διότι ἡ ἰδιότητα τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι κάτι πού καλεῖται νά διαποτίζει ὁλόκληρη τή ζωή του. Τά πάντα χρειάζεται νά εἰδωθοῦν μέσα ἀπό αὐτό τό πρίσμα.
 

Οἱ ψυχιατρικές διαταραχές ἔχουν ποικίλα αἴτια: 

βιολογική προδιάθεση, 

στρεσογόνα γεγονότα, 

ἐμπειρίες οἰκογενειακῆς ἀνατροφῆς, 

προβληματικές συνήθειες, 

κοινωνικές ἐξελίξεις. 

Συνδέονται ἐπίσης μέ τήν πνευματική ζωή τοῦ πιστοῦ καί μέ τίς ὑπαρξιακές του τοποθετήσεις.
 

Σχεδόν πάντοτε ἀπαιτοῦν τήν συνεργασία μέ εἰδικό (ψυχίατρο ἤ ψυχολόγο) προκειμένου νά ληφθῆ ἡ κατάλληλη φαρμακευτική ἀγωγή ἤ ψυχοθεραπεία ἤ συμβουλευτική. Ἀποτελεῖ σοβαρό λάθος νά παραμερίζονται ἤ νά ὑποτιμῶνται ἡ ἐπιστημονική γνώση καί πείρα, στό ὄνομα μίας εὐλαβοῦς στάσης. Ἀλλά γιά τόν πιστό αὐτά δέν εἶναι ἀρκετά – καί ὀρθῶς.
 

Θά μπορούσαμε νά διακρίνουμε ὡς ἑξῆς τίς ἀντιδράσεις πού ἀπαιτοῦνται, ὅταν ἐμφανισθῆ κάποια ψυχιατρική διαταραχή:
 

-Ἐπίκληση τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ προκειμένου νά θεραπευθῆ. Ὅπως γράφει ὁ Μ. Βασίλειος, καταφεύγουμε στούς γιατρούς, ἀλλά δέν σταματᾶμε νά ἐλπίζουμε στόν Θεό. Κάθε ψυχιατρική διαταραχή μᾶς κάνει νά αἰσθανόμαστε πιό τρωτοί καί ἀδύναμοι, κάτι πού χρησιμεύει στήν προσπάθειά μας γιά ταπείνωση καί στενότερη σύνδεση μαζί Του.
 

-Πιό συστηματική πνευματική καί μυστηριακή ζωή, ἔτσι ὥστε ἡ ‘καλή ἀλλοίωση’ τῆς ψυχῆς νά συμβάλει στήν ἴαση. Προσοχή, ὅμως: δέν θά πρέπει νά ἀπογοητεύεται κανείς, ὅταν ἡ πνευματική ζωή δέν ἀποδίδει. Πολλές φορές ἡ προδιάθεση τοῦ ἐγκεφάλου ἤ ἀρνητικές παιδικές ἐμπειρίες μᾶς κάνουν ἀρκετά εὐάλωτους καί ἀπαιτεῖται προηγουμένως ἡ βοήθεια τῆς Ψυχιατρικῆς προκειμένου κατόπιν νά ἀρχίσουν νά φαίνονται τά ἀποτελέσματα τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα. Οἱ ἐπιστημονικοί τρόποι ἀνοίγουν τόν δρόμο γιά νά δράσει ὁ Θεός.
 

-Διερώτηση μήπως ἐπιλογές μας καί στάσεις μας ἄνοιξαν τόν δρόμο γιά τό ψυχιατρικό πρόβλημα. Τό ἐνδεχόμενο αὐτό εἶναι συχνότερο ἀπό ὅσο νομίζουμε.
 

Γιά παράδειγμα, τό πάθος τῆς ἀπληστίας προδιαθέτει σέ ἄγχος καί μακροχρόνια σέ κατάθλιψη, ἄν δέν ἱκανοποιεῖται. 

Τό ἴδιο ἰσχύει καί μέ τό πάθος τοῦ ναρκισσισμοῦ. Ἐφόσον οἱ ὑπερβολικές ἐπιθυμίες μας συγκρούονται μέ τήν πραγματικότητα, προκύπτει ψυχική ὀδύνη ἡ ὁποία χρονίζουσα ἐνδέχεται νά ἐγκαταστήσει ψυχική παθολογία.

Ἔπειτα ὑπάρχουν καί οἱ ψυχικές μας συγκρούσεις, μερικές φορές ἀσυνείδητες. Κρυφές μνησικακίες ἤ ἐγωκεντρικότητες, ἡ ἀνεπίγνωστη ἐπιθυμία νά ἐλέγχουμε πλήρως τίς καταστάσεις καί τούς ἀνθρώπους, ἀπροθυμία ἤ ἀνικανότητα νά ἐπιλέξουμε, ἀβουλία ἀπό τόν φόβο τοῦ λάθους, καί πλῆθος ἀπό ἄλλα ψυχικά σκηνικά, ἀπεργάζονται συστηματικά καί στήν ἀφάνεια στρεσογόνους παράγοντες οἱ ὁποῖοι, σέ ἀνθρώπους μέ βιολογικές προδιαθέσεις, ἐνδέχεται νά ξεσπάσουν σέ ψυχοπαθολογία.
 

Ἄλλοτε ὑπάρχει ἔμφυτος σέ κάποιον ἕνας παθολογικός τρόπος σκέψης: 

διχοτομικός, 

τελειομανής, 

τύπου ‘ἄσπρο ἤ μαῦρο’. 

Κάθε τέτοια δυσκαμψία τῆς σκέψης ὠθεῖ τά πράγματα πρός ἀδιέξοδο, συνεπῶς αὐξάνει τό ἄγχος, ἐκλύει ψυχαναγκασμούς, ἐνῶ ὄχι σπάνια καταλήγει σέ κατάθλιψη. Ὅμως φαινόμενα τοῦ τύπου ‘ὅλα ἤ τίποτα’ δέν ὑπάρχουν στήν πραγματικότητα παρά μόνο στό μυαλό μας. Συνήθως ὀφείλεται τό πρόβλημα αὐτό σέ αὐστηρή συνείδηση, πού ἀρνεῖται νά παραδεχθῆ λάθη καί ἀπαιτεῖ τελειότητα.
 

-Τέλος, δέν θά πρέπει νά ἀνησυχοῦμε ἄν μέ τήν ψυχιατρική μας διαταραχή διακυβεύεται ἡ σωτηρία μας, ἐπειδή μᾶς δυσκολεύει νά ἀποκτήσουμε ἀρετές. Ὁ Θεός δέν εἶναι παράλογος δέν κρίνει ἀπό τό ἀποτέλεσμα ἀλλά ἀπό τήν προσπάθεια. Δέν μποροῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νά φθάσουν στό ἴδιο σημεῖο ἀρετῆς, ἐπειδή ξεκινοῦν ἀπό διαφορετική ἀφετηρία (ἀγωγή, χαρακτήρα, συνθῆκες ζωῆς κτλ.). Κάποια μικρή πνευματική πρόοδος πού ἐπιτεύχθηκε μέ κόπο, ἐνάντια σέ ψυχοπαθολογικές δυσκολίες, μοιάζει μέ τό δίλεπτο τῆς χήρας: εἶναι πολυτιμότερη ἀπό φυσικές ἀρετές πού ἄλλος ἔχει χωρίς νά κοπιάσει.
 

Θά πρέπει νά σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι τά παραπάνω ἀπαιτοῦνται, ὅταν ἡ ψυχοπαθολογία προσβάλλει ἐμᾶς τούς ἴδιους. Ὅταν ἐμφανισθῆ ψυχική διαταραχή σέ οἰκεῖο μας πρόσωπο, ὅμως, χρειάζεται διάκριση καί λεπτότητα.
 

Φυσικά θά προτείνουμε νά ἐνισχύσει τήν πίστη καί τήν ἐλπίδα του στόν Θεό, νά μελετήσει πνευματικά βιβλία, νά μετέχει στά μυστήρια. Ὁπωσδήποτε θά ἐνθαρρύνουμε την αὐτοεξέταση, ὥστε νά διαπιστώσει ἄν προβληματικές στάσεις του εὐνόησαν τήν ἐμφάνιση ψυχιατρικῶν συμπτωμάτων. 

Ὅμως, δεν θά πρέπει μέ κανένα τρόπο νά τοῦ δώσουμε τήν ἐντύπωση ὅτι πάσχει π.χ. ἐξαιτίας τῆς ὀλιγοπιστίας του ἤ τῶν ἐλαττωμάτων του. Αὐτό ἀποτελεῖ ἕνα συνηθισμένο λάθος πολλῶν Χριστιανῶν: δέν φθάνει ὁ ψυχικός πόνος τοῦ ἄλλου, στηλιτεύεται κιόλας ὅτι ὑστερεῖ πνευματικά. 

Ἐνδέχεται μία τέτοια κατηγορία νά κρύβει τό φαρισαϊκό μας φρόνημα καί τότε ὁ Θεός θα ἐπιτρέψει νά πέσουμε κι ἐμεῖς σέ παρόμοια κατάσταση για νά ταπεινωθοῦμε. Μάλιστα, ἡ διάχυτη νοοτροπία ‘ὁ πιστός δέν (ἐπιτρέπεται νά) νοσεῖ ψυχικά’ ἔχει γίνει αἰτία πολλοί Χριστιανοί πού ταλαιπωροῦνται ἀπό ψυχιατρικές διαταραχές νά ἐνοχοποιοῦνται καί νά μήν λαμβάνουν βοήθεια γιά χρόνια.
 

Συμπερασματικά, ἡ ψυχοπαθολογία μπορεῖ νά γίνει ἀφορμή γιά ψυχική ἀνανέωση τοῦ ἀνθρώπου καί γιά ἕνα νέο πνευματικό ξεκίνημα. Τότε ἡ φθορά τῆς ἀνθρώπινης φύσης γίνεται πεδίο φανέρωσης καί δράσης τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ. «Ἡ γάρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται».

 περιοδικό Παράκληση. 

Διμηνιαία Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μητροπόλεως Λεμεσοῦ, τεύχος 96

Αναδημοσίευση από: https://www.imlemesou.org