Προσκύνημα στο Άγιο Όρος με μικρά παιδιά

Ο Μιχάλης Δαμανάκης, ναυπηγός και εκπαιδευτικός, είναι πατέρας επτά κοριτσιών και δύο αγοριών, έχει επισκεφθεί πολλές φορές το Περιβόλι της Παναγίας, τις περισσότερες συνοδευόμενος από τους μικρούς γιους του, και περιγράφει την πολύτιμη αυτή εμπειρία.

Είναι μυριάδες οι άνθρωποι που πήραν τον δρόμο για το Άγιο Όρος ως προσκυνητές, από το ξεκίνημα του εκεί μοναχισμού γύρω στον 8ο αιώνα. Επιπλέον, οι άνθρωποι αυτοί ακριβώς, οι προσκυνητές, είναι εκείνοι που ουσιαστικά δημιούργησαν την παράδοση του προσκυνήματος στον ιερό τόπο. Με τα βήματά τους στα μοναστήρια και στα ασκηταριά όρισαν την έννοια του προσκυνήματος σε ένα από τα σημαντικότερα μοναστικά κέντρα όλων των εποχών. Θελήσαμε να μελετήσουμε όχι επιστημονικά, αλλά μέσα από κάποια προφορική παράδοση, μια προσκυνηματική εμπειρία στον πιο πυκνό μοναστηριακά εκκλησιαστικό Ελληνικό χώρο.

Συνομιλήσαμε μ' έναν λαϊκό έγγαμο προσκυνητή, τον κ. Μιχάλη Δαμανάκη, ναυπηγό και εκπαιδευτικό ο οποίος έχει ταξιδέψει αμέτρητες φορές με τις ευλογίες της συζύγου στο Άγιο Όρος και μάλιστα τις περισσότερες με την συνοδεία των μικρών υιών του. Οι εφτά κόρες με την σύζυγό του εκ των συνθηκών αποτέλεσαν το κοινό που μόνο άκουγε για τις πνευματικές χαρές των ταξιδιών. Ο κ. Δαμανάκης μοιράζεται την πολύτιμη εμπειρία του:

Η πρώτη μου επίσκεψη ήταν το 1985 πριν περίπου 34 χρόνια, έκτοτε έχω πάει πάρα πολλές φορές. Δεν μετανιώνω για όσες φορές πήγα, μετανιώνω όμως για ένα πράγμα, ότι δεν κρατούσα ένα ημερολόγιο αυτών που βίωνα αυτών που έβλεπα, αυτών που άκουγα. Γι’ αυτό τον λόγο παροτρύνω όσους επιθυμούν να επισκεφτούν το άγιο Όρος να κρατούν ένα ημερολόγιο.

Το Άγιον Όρος το πλησιάζουμε αρχικά με ευλάβεια. Το δεύτερο είναι να έχουμε πνεύμα μαθητείας. Δεν πάμε εκεί νομίζοντας ότι τα ξέρουμε όλα. Το τρίτο και κυριότερο είναι να ζητήσουμε το φωτισμό της Παναγίας μας. Ο άγιος Μακάριος κάνει ένα πολύ εύστοχο παραλληλισμό: «Όπως οι οφθαλμοί του σώματος είναι υγιείς και όλο το σώμα φωτίζεται». Είναι πολύ βασικό να προσεγγίσουμε το Άγιον Όρος με καθαρούς οφθαλμούς. Εάν πάμε εκεί με λογισμούς δεν πρόκειται να καταφέρουμε τίποτα.

Ποιοι λόγοι οδηγούν έναν άντρα να επιθυμεί να περπατήσει στο περιβόλι της Παναγίας;

Όπως ένα λουλούδι ψάχνει να βρει τον ήλιο για να μπορέσει να αναπτυχθεί, έτσι και η επίσκεψη στο Άγιον Όρος είναι μια προσπάθεια ανακάλυψης του Χριστού, ηθελημένα ή όχι. Όλο αυτό που συναντάς σου δίνει μια δυνατότητα να μπορέσεις να ζήσεις, να μιλήσεις γι’ αυτό αλλά και να αφεθείς στη σιωπή του. Η σιωπή είναι άλλο ένα πράγμα που διδάσκει το Άγιον Όρος και που εμείς δεν το έχουμε μάθει. 

 

Θα σας πω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε. Ο αείμνηστος πατήρ Γεώργιος Καψάνης μας είχε διηγηθεί το παρακάτω: «Ήταν ένας νέος εδώ στην Αθήνα προ αρκετών ετών, ο οποίος είχε σοβαρά προβλήματα ψυχικής φύσεως. Είχε πάει σε γιατρούς και είχε κάποια βελτίωση αλλά δεν είχε καταφέρει να πετύχει τον σκοπό του να ιαθεί. Με συμβουλευόταν και τον έστειλα σ’ έναν γέροντα στο Άγιο Όρος. (Εμείς μετά την κοίμησή τους μάθαμε ότι ήταν ο Άγιος Παΐσιος). Πήγε το παλικάρι αυτό στον γέροντα και όταν επέστρεψε τον συνάντησα και διαπίστωσα ότι ήταν μια χαρά. Όταν ανέβηκα στο Άγιο Όρος πήγα στον γέροντα Παΐσιο και τον ρώτησα τι έγινε με το παλικάρι. Ο γέροντας απάντησε ότι δεν είχε κάνει τίποτα:

-Κοίταξε, αυτό το παιδί έκατσε εδώ όλη νύχτα και μιλούσε όλο το βράδυ. Εγώ τίποτα, τσιμουδιά δεν του είπα τίποτα και το πρωί τον χαιρέτησα και έφυγε”.

-Και πως έγινε καλά; ρώτησα

-Δια της υπομονής.

απάντησε ο γέροντας.»

Αυτό που πραγματικά διαπιστώνουμε είναι το Άγιον Όρος μιλάει κυρίως μέσα από την σιωπή του. Σε αφήνει ελεύθερα να ανακαλύψεις αυτά που μπορείς να ανακαλύψεις.

 

Ωστόσο μέχρι που φτάνει η δυνατότητα του ανθρώπου ν’ ανακαλύπτει τι συμβαίνει μέσα κι έξω από την καρδιά του;

Βοηθά ο Θεός σε όλο αυτό. Θα σας διηγηθώ ένα περιστατικό που απαντά στο ερώτημα:

Στο καραβάκι στη Δάφνη συνάντησα έναν Κύπριο φοιτητή, που είχε έρθει με συμφοιτητές του. Μου περιέγραψε αυτό που του συνέβη. «Ανεβαίναμε τον ανηφορικό δρόμο από την μονή Ιβήρων προς Καρυές. Κάποια στιγμή εκεί που πηγαίναμε εμείς οι πέντε βγήκε ένας μοναχός μέσα από το δάσος από το πουθενά και έρχεται κοντά μας και άρχισε να μας μιλάει για την πολιτική, για τους πολιτικούς. Εμείς όπως καταλαβαίνεις δυσαρεστηθήκαμε, γιατί δεν ήρθαμε στο Άγιο Όρος να ακούμε αυτά που λέγονται και έξω. Οι φίλοι μου προχώρησαν, εγώ είχα μια συστολή και είπα να μη τον αφήσω μόνο του και περπάτησα δίπλα του. Δεν κάναμε λίγα βήματα και άρχισε ξαφνικά να μου λέει:

-Για το πρόβλημα σου αυτό, θα κάνεις αυτό.

Μπήκε στο δάσος και εξαφανίστηκε. Δεν ξέρω ποιος ήταν.»

Είστε ένας υπερπολύτεκνος εργαζόμενος οικογενειάρχης. Ως εκ τούτου, οι φορές που λείπετε από την οικογένεια, ενδεχομένως να επηρεάζουν την σύζυγο, ή τα παιδιά; Πως εκλαμβάνουν αυτή την διάθεση σας για προσκύνημα και πως τους μεταφέρετε την ατμόσφαιρα που βιώνετε;

Προσωπικά δεν είχα ποτέ πρόβλημα, η σύζυγος μου έδινε πάντα την ευλογία της και ο πνευματικός όταν ρωτούσα, μου πρότεινε να ρωτήσω την σύζυγο. Παρόλη την αναξιότητα και τις αδυναμίες μας απ’ ότι εκείνη μου αναφέρει, έστω και για ένα μικρό διάστημα μετά την επιστροφή, ένιωθε και η ίδια την ευλογία του Αγίου Όρους. Εν τω μεταξύ συναναστρεφόμαστε τους μοναχούς, αρχίζουμε και ρωτάμε για τις ανάγκες τους, και προτείνουμε να σκάψουμε τον κήπο, να πλύνουμε τα πιάτα, να στρώσουμε τα κρεβάτια, να βοηθήσουμε στο μαγείρεμα, οι δουλειές είναι πάρα πολλές οπότε εμπλέκεσαι. Πώς το μεταφέρεις αυτό στην οικογένειά σου;

Μια φορά πήρα ευλογία από τον γέροντα να πάω να καθαρίσω το αρχονταρίκι και να στρώσω τα κρεβάτια όσων προσκυνητών είχαν φύγει. Αφού τα έφτιαξα φώναξα τον υπεύθυνο μοναχό τον αρχοντάρη και τον ρώτησα αν τα είχα στρώσει όπως τα ήθελε. Εκείνος μου απάντησε:

- Ευλογημένε δεν είναι αν τα έκανες καλά ή άσχημα, είναι αν όπως τα έκανες αναπαύουν τον γέροντα. Αυτό λοιπόν τώρα έρχεσαι και το μεταφέρεις στην οικογένεια και λες: “Βρε παιδάκι μου, να τα κάνω έτσι και να είναι ωραία, αναπαύουν όμως τον ή την σύζυγο;” και μπαίνεις έτσι σε μια άλλη αγαπητική διάσταση που σπάει αυτά τα τετριμμένα και τα καθημερινά. Το ωραίο δεν είναι σε αυτό που εμείς θεωρούμε ως τέτοιο, είναι στο πως αναπαύει αυτό που κάνουμε τον άλλο.

 

Ποια παιδαγωγική μπορεί να εφαρμόσει ένας πατέρας στα μικρά παιδιά του για να τον ακολουθήσουν αποτελώντας έτσι τους λιλιπούτειους προσκυνητές του Αγίου Όρους;

Δεν μπορείς να πιέσεις ένα παιδί με το ζόρι γιατί κακό θα του κάνεις. Να μην τα τρελαίνουμε τα παιδιά, δεν χρειάζεται να τους λέμε πολλά. Προσωπικά τους δυο γιούς μου τους πήρα μαζί μου στο Όρος σε αρκετά μικρή ηλικία. Εν τω μεταξύ, όλοι οι μοναχοί αγαπούν πάρα πολύ τα παιδιά και τα περιποιούνται. Τα παιδιά έχουν ένα φοβερό κριτήριο και δεν μπορείς να τα ξεγελάσεις, ούτε μπορείς να τους παρουσιάσεις σαν τέλειο κάτι που δεν είναι, γι’ αυτό θέλει προσοχή όταν θα πάρουμε τα μικρά μας παιδιά μαζί. Όταν είναι μικρά πρέπει να σκεφτούμε πού θα τα πάμε, με ποιόν τρόπο θα τα πάμε, έτσι ώστε να μη πιεστούν και αντιδράσουν. Τα παιδιά παρατηρούν τους μοναχούς. Για παράδειγμα, στην μονή του Αγίου Παύλου και κάτω που λέμε προς την έρημο του Αγίου Όρους, όπου δεν υπάρχουν δρόμοι και αυτοκίνητα το κύριο μέσο μεταφοράς και εξυπηρέτησης είναι τα μουλάρια. Βλέπουν τώρα τους μοναχούς με τα μουλάρια να ανεβαίνουν χιλιάδες σκαλιά, να φορτώνουν τα μουλάρια, να κουράζονται. Αυτόν τον κόπο που εν σιωπή τον βλέπουν τα παιδιά τον εκτιμούν αφάνταστα.

 

Σε μια εποχή που οι αυθεντικοί ήρωες έχουν αντικατασταθεί με στεγνές καρικατούρες που προβάλουν ως αρετές την φήμη και το χρήμα, πως αφομοιώνουν τα παιδιά τα μηνύματα που μεταδίδει ένας μοναχός που αγαπά και ασκείται στην απλότητα;

Θα σας μιλήσω με περιστατικά. Στην αγίου Παύλου, ο πατήρ Σάββας ένας μοναχός περασμένης ηλικίας είχε χαρά να του πηγαίνω τα παιδιά, για να τα κάνει βόλτα στο δάσος. Έπαιρνε ένα καλάμι, έδινε και στα παιδιά από ένα και παρίσταναν ότι ίππευαν σε αλογάκι. Κάποτε ο μεγάλος μου γιός, ανέβασε υψηλό πυρετό και την επόμενη μέρα ήταν προγραμματισμένο να τα συνοδέψει στο ψάρεμα στην παραλία. Στο διπλανό από το δικό μας κελί έμενε ένας Ελληνοαμερικανός γιατρός σπουδαστής. Ήρθε μια δυο φορές να εξετάσει τον γιό μου, σύστησε να πάρει κάποια αναλγητικά. Την επόμενη ήταν το μεγάλο γεγονός, το ψάρεμα. Ξαφνικά χτυπάει η πόρτα του κελιού, μπαίνει μέσα ο πατήρ Σάββας με ένα τενεκεδάκι που είχε μέσα πετρέλαιο. Κάθεται λοιπόν απέναντι από τον γιο μου τον Ιωσήφ που είχε πυρετό. Ήρθε να τον τρίψει με πετρέλαιο και του λέει συνωμοτικά:

-Αν έρθει ο γιατρός, θα το κρύψω το πετρέλαιο γιατί μου φωνάζει

Και εκείνη τη στιγμή χτυπάει η πόρτα και μπαίνει ο γιατρός. O γέροντας με το δεξί του πόδι σπρώχνει το τενεκεδάκι και το βάζει κάτω από το κρεβάτι. Ο γιατρός τελικά δεν το είδε και δεν μάλωσε το πατέρα Σάββα. Αφού έφυγε ο γιατρός, ο γέροντας έτριψε τον Ιωσήφ. Ο Ιωσήφ το πρωί ήταν περδίκι. Το πετρέλαιο ήταν; Η προσευχή του πατέρα Σάββα ήταν; Πάντως στο ψάρεμα πήγε.

Τέλος είδαμε ακόμη ένα μοναχό μεγάλο σε ηλικία που είχε πιάσει κάποια παιδιά γυμνασίου και κάτι τους έλεγε. Στράφηκε μετά ο γέροντας σ΄ εμάς τους μεγάλους κάποια στιγμή και μας είπε :

-Το απόγευμα από την τάδε ώρα μέχρι την τάδε κάντε καμία βόλτα μεγάλη.

Δεν ρωτήσαμε κάτι άλλο καθώς καταλάβαμε ότι κάτι είχε διοργανώσει με τα παιδιά και πήγαμε την βόλτα μας. Εκείνη τη μέρα έπαιζε αγώνα ποδοσφαίρου Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός και έφερε ένα ραδιοφωνάκι και ήρθε στο κελί μας ν΄ ακούσουν παρέα το ματς.

Ευχαριστήσαμε τον κ. Μιχάλη Δαμανάκη για την διήγηση του για το αυθεντικό οικογενειακό οδοιπορικό στο Όρος.

___________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 23.09.2020