Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει

Σαν σήμερα, στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, δολοφονήθηκε σε αμφισβητούμενες ή και άγνωστες ως σήμερα συνθήκες[1] ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας τα χαράματα, την ώρα που πήγαινε στην εκκλησία.

Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες για να προσεγγίσουν αυτή τη μοναδική προσωπικότητα που συνδύασε όσο κανένας άλλος στην νεότερη ελληνική ιστορία τέτοιες αρετές: "τιτάνιο έργο, απαράμιλλη αυταπάρνηση, πολιτική οξύνοια, διπλωματική διορατικότητα, ψυχική ευγένεια, εσωτερική καλλιέργεια, υψηλό παιδαγωγικό ιδεώδες, αταλάντευτη πρόσδεση στην ορθόδοξη πίστη" [2].

Παραθέτουμε ένα-δυο περιστατικά όπως τα είδαν και κατέγραψαν οι σύγχρονοί του, χωρίς τις ιδεοληψίες των σημερινών εθνομηδενιστών που έχουν αναλάβει εργολαβικά να γκρεμίσουν ό,τι όρθιο έχει απομείνει στις συνειδήσεις μας.

***

Είχε γενναιόδωρα δαπανήσει όλη την αξιόλογη περιουσία του για να υπερασπιστεί την πατρίδα του και δεν κράτησε για τον εαυτό του παρά τα απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή του. Δεν δίστασε να υποθηκεύσει ολόκληρη τη μεγάλη ακίνητη πατρική περιουσία του στην Κέρκυρα, να δαπανήσει όλα τα χρήματά του για να στηρίξει το νεοσυσταθέν κράτος, να ζήσει ο ίδιος με τρόπο λιτό φέρνοντας τον εαυτό του και την υγεία του στα όρια, όπως αναφέρει και η Γενική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως: «… Ο γιατρός του είπε να βελτιώσει λίγο την τροφή του, ήταν επείγουσα ανάγκη για την υγεία του. Κι εκείνος απάντησε αποφασιστικά: Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει …»

***

Ο Νικόλαος Δραγούμης (1809-1879) εργάστηκε στο γραφείο του Καποδίστρια και αργότερα, επί Όθωνα, υπηρέτησε σε διάφορες δημόσιες θέσεις. Όταν αποχώρησε από από την πολιτική ίδρυσε το λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα. Στα 1874 δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο “Ιστορικαί Αναμνήσεις”.

Ένα σημαντικό κεφάλαιο των απομνημονευμάτων του Δραγούμη αναφέρεται στις εμπειρίες του από τα χρόνια που υπηρέτησε δίπλα στον Καποδίστρια. Να θυμίσουμε πως όταν ο Καποδίστριας ήρθε ως κυβερνήτης στην Ελλάδα (8/1/1828), μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου βρισκόταν ακόμα υπό τον έλεγχο των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, παρά τη νικηφόρα για τις Μεγάλες Δυνάμεις ναυμαχία του Ναυαρίνου, ενώ ο Κιουταχής είχε καταλάβει όλη τη Στερεά.

Για την κατάσταση που βρίσκονταν οι Έλληνες τον Οκτώβριο του 1827, τρεις μήνες δηλαδή πριν την άφιξη του Καποδίστρια, ο Δραγούμης μεταφέρει στο βιβλίο του τη μαρτυρία του Άγγλου μοίραρχου Χάμιλτον ο οποίος είδε γυναίκες και παιδιά να πεθαίνουν εξαιτίας της ασιτίας αφού κανείς δεν τρεφόταν με κάτι καλύτερο από βραστά λάχανα. Μάλιστα οι περισσότεροι ζούσαν σε σπήλαια, στα οποία είχαν καταφύγει για να γλυτώσουν από τις σφαγές του Ιμπραήμ.

Αναλαμβάνοντας Κυβερνήτης της Ελλάδας, ο Καποδίστριας ξεκίνησε περιοδείες με σκοπό να γνωρίσει “εκ του πλησίον” τις ανάγκες της χώρας. Έτσι στις 3 Απριλίου του 1828 έφτασε με αγγλικό πλοίο στο Καλαμάκι κι από εκεί κατευθύνθηκε στην Κόρινθο. Η πόλη ήταν έρημη, τα σπίτια γκρεμισμένα και ο ίδιος με τη συνοδεία του αναγκάστηκαν να καταλύσουν σε καλύβες. Την ίδια κατάσταση αντίκρισε και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου. Τα στρατιωτικά αποσπάσματα του Ιμπραήμ είχαν μεταβάλει την Πελοπόννησο σε αληθινή έρημο. Ούτε δένδρο δε συναντούσαν στο δρόμο! Ο Καποδίστριας ξεκουραζόταν συνήθως σε σκηνές ή καλύβες και καθόταν στον “οκλαδία” του, δηλαδή ένα φορητό σκαμνάκι αναδιπλούμενο. 

Στην ίδια περιοδεία ο κόσμος νόμιζε πως Κυβερνήτης ήταν ο ταχυδρόμος διότι φορούσε “χρυσοπόρφυρο ένδυμα” και ίππευε καμαρωτό άλογο! Αυτόν λοιπόν προσκυνούσαν όλοι πέφτοντας στο έδαφος. Ο Καποδίστριας ερχόταν πιο πίσω με καμπούρικο άλογο, “ουχί ζωηρότερον του πώλου του Ιησού” και συνηθισμένα ρούχα.

Ο Κολοκοτρώνης, που ήταν κι αυτός στη συνοδεία του Καποδίστρια, συμβούλεψε τότε τον Κυβερνήτη να φορέσει επιτέλους τη στολή του. Και τη φόρεσε ο Καποδίστριας, μόνο που η στολή του ήταν πιο φτωχική κι απ’ των δασονόμων ακόμη!

Επιμέλεια:  Υπ.

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Γενικά Αρχεία του Κράτους, Καποδιστριακή περίοδος, Μινιστέριο της Θρησκείας και Παιδείας

• Ιστορικαί αναμνήσεις / Νικόλαος Δραγούμης, εκδ. Ερμής, 1973

• Η δολοφονία του Καποδίστρια, π. Ιστορικά θέματα, τχ. 23

• Ιωάννης Καποδίστριας : 176 ανέκδοτα γράμματα προς τον πατέρα του 1809-1820 / Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης, εκδ. Παπαζήσης, 1972

• Ο Γολγοθάς του Καποδίστρια / Κώστας Καιροφύλας, εκδ. Κασιγόνης, 1928

• Ιωάννης Καποδίστριας Ρωξάνδρα Στούρτζα : μια ανεκπλήρωτη αγάπη / Ελένη Κούκκου, εκδ. Εστία, 1997

• Ιωάννης Α. Καποδίστριας : ο άνθρωπος-ο διπλωμάτης / Ελένη Ε. Κούκκου, 1991

• Δάφνη στον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια : διακόσια χρόνια από τη γέννησή του / Κωνσταντίνος Τσάτσος – Παναγιώτης Ζέπος – Κώστας Δαφνής – Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος – Αθανάσιος Κανελλόπουλος – Κωνσταντίνος Σβολόπουλος – Σπύρος Λουκάτος κ.ά., εκδ. Ευθύνη, 1978

• Ιωάννης Καποδίστριας ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας / Δημήτριος Γατόπουλος, εκδ. Δημητράκου, 1933

• Τσαρλς Φρεζύ, Ορθόδοξος Εκκλησία και Ελληνική Ανεξαρτησία (1821-1852), εκδ. Δόμος, 1987

__________________

[1] Στην υπόθεση της δολοφονίας του Καποδίστρια παραμένουν ορισμένα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τους δράστες.

Η σχέση του Καποδίστρια με τους Μαυρομιχαλαίους υπήρξε πράγματι θυελλώδης. Ωστόσο ο Πετρόμπεης ήταν από τους πρώτους που προσπάθησαν να πείσουν τον Καποδίστρια να εγκαταλείψει την Αυλή του τσάρου και να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας, γεγονός που αποδεικνύεται και από την αλληλογραφία τους από το 1818.

Ένα δεύτερο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό γεγονός είναι ότι 190 χρόνια μετά τη δολοφονία η αγγλική κυβέρνηση συνεχίζει να θεωρεί τον φάκελο της υπόθεσης που υπάρχει στα βρετανικά αρχεία «άκρως απόρρητον», μη επιτρέποντας την πρόσβαση σε αυτόν. Τι έχουν λοιπόν να κρύψουν οι Άγγλοι, οι οποίοι σε άλλες περιπτώσεις δίνουν πολύ εύκολα στη δημοσιότητα απόρρητα αρχεία τους και μάλιστα νεότερων χρόνων;

Η ανάμιξη επομένως, της Αγγλίας και της Γαλλίας (στη γαλλική πρεσβεία βρήκε καταφύγιο ο ένας από τους δολοφόνους σε ημέρα και ώρα που προκαλεί ερωτήματα:  Κυριακή πρωί) θεωρείται πλέον δεδομένη. Το χάος που ακολούθησε μετά τη δολοφονία άνοιξε τον δρόμο για την επιβολή της «ελέω Θεού» βασιλείας του Όθωνα.

Μήπως οι Μεγάλες Δυνάμεις σε αυτό απέβλεπαν με τη δολοφονία του Καποδίστρια;

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Κυβερνήτης ήταν αυτός που με απίστευτους διπλωματικούς ελιγμούς, τους ανάγκασε να αναγνωρίσουν το ελληνικό κράτος και ο οποίος δεν δεχόταν μοναρχίες και απολυταρχικά καθεστώτα τέτοιου τύπου.

Ο Όθωνας, ένα παιδί 16 ετών, καθολικός το θρήσκευμα, είχε τρεις αντιβασιλείς, δύο προτεστάντες (τον Έυδεκ και τον Μάουερ που ήταν γιος πάστορα) και έναν καθολικό ελευθεροτέκτονα, τον Άρμασπεργκ.

Οι συνέπειες της κυριαρχίας των Βαυαρών σε κρίσιμους τομείς όπως η εκκλησία και η παιδεία παραμένουν ως σήμερα καταλυτικές και εν πολλοίς ανεξερεύνητες από ερευνητές, πλην ελαχίστων φωτεινών εξαιρέσεων.

[2] https://www.kapodistrias.info/viografia